path: root/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml

<!--
  The FreeBSD Dutch Documentation Project

  $FreeBSD$
  $FreeBSDnl: nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/desktop/chapter.sgml,v 1.21 2005/01/14 22:13:32 siebrand Exp $
  Gebaseerd op: 1.46
-->

<chapter id="desktop">
  <chapterinfo>
    <authorgroup>
      <author>
	<firstname>Chrisptophe</firstname>
	<surname>Juliet</surname>
	<contrib>Bijgedragen door </contrib>
      </author>
    </authorgroup>
    <authorgroup>
      <author>
	<firstname>Ren&eacute;</firstname>
	<surname>Ladan</surname>
	<contrib>Vertaald door </contrib>
      </author>
    </authorgroup>
  </chapterinfo>

  <title>Bureaubladapplicaties</title>

  <sect1 id="desktop-synopsis">
    <title>Overzicht</title>

    <para>&os; kan een groot aantal bureaubladapplicaties draaien,
      zoals browsers en tekstverwerkers.  De meeste hiervan zijn
      beschikbaar als packages of kunnen automatisch vanuit de
      portscollectie gebouwd worden.  Veel nieuwe gebruikers
      verwachten dit soort applicaties op hun bureaublad.  Dit
      hoofdstuk laat zien hoe populaire bureaubladapplicaties
      moeiteloos ge&iuml;nstalleerd kunnen worden vanuit een package
      of vanuit de portscollectie.</para>

    <para>Als programma's vanuit ports ge&iuml;nstalleerd worden, wordt
      hun broncode gecompileerd.  Dit kan erg lang duren, afhankelijk
      van wat er gecompileerd wordt en de rekenkracht van een machine.
      Als compileren vanuit broncode te veel tijd kost, kunnen de
      meeste programma's van de portscollectie als een voorafgebouwd
      package ge&iuml;nstalleerd worden.</para>

    <para>Omdat &os; compatibel is met &linux;, zijn veel applicaties
      die voor &linux; zijn ontwikkeld beschikbaar een &os; bureaublad.
      Het wordt sterk aanbevolen om <xref linkend="linuxemu"> te lezen
      voordat &linux; applicaties ge&iuml;nstalleerd worden.  Veel
      ports die gebruik maken van &linux; compatibiliteit beginnen met
      <quote>linux-</quote>.  Dit is handig om te onthouden wanneer er
      naar een port gezocht wordt met bijvoorbeeld &man.whereis.1;.
      In dit hoofdstuk wordt aangenomen dat &linux; binaire
      compatibiliteit is ingeschakeld voordat &linux; applicaties
      worden ge&iuml;nstalleerd.</para>

    <para>In dit hoofdstuk worden de volgende categori&euml;n
      behandeld:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
	<para>Browsers (zoals <application>Mozilla</application>,
	  <application>&netscape;</application>,
	  <application>Opera</application>,
	  <application>Firefox</application>,
	  <application>Konqueror</application>)</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Productiviteit (zoals
	  <application>KOffice</application>,
	  <application>AbiWord</application>,
	  <application>The GIMP</application>,
	  <application>OpenOffice.org</application>)</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Documentviewers (zoals
	  <application>&acrobat.reader;</application>,
	  <application>gv</application>,
	  <application>Xpdf</application>,
	  <application>GQview</application>)</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Financieel (zoals
	  <application>GnuCash</application>,
	  <application>Gnumeric</application>,
	  <application>Abacus</application>)</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>

    <para>Er wordt aangenomen dat de lezer van dit hoofdstuk:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
	<para>Weet hoe aanvullende software van derde partijen
	  ge&iuml;nstalleerd wordt (<xref linkend="ports">).</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Weet hoe aanvullende &linux; software ge&iuml;nstalleerd
	  wordt (<xref linkend="linuxemu">).</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>

    <para>Meer informatie over een multimedia-omgeving staat in
      <xref linkend="multimedia">.  Installatie van e-mail staat
      beschreven in <xref linkend="mail">.</para>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-browsers">
    <title>Browsers</title>

    <indexterm>
      <primary>browsers</primary>

      <secondary>web</secondary>
    </indexterm>

    <para>&os; wordt zonder een voor-ge&iuml;nstalleerde browser
      geleverd.  In plaats hiervan bevat de
      <ulink url="&url.base;/ports/www.html">www</ulink> map van de
      portscollectie browsers om te installeren.  Het is ook mogelijk
      voor de meeste ports een package te installeren als compileren
      niet gewenst is.  Compileren kan soms lang duren.</para>

    <para><application>KDE</application> en
      <application>GNOME</application> bevatten reeds HTML-browsers.
      In <xref linkend="x11-wm"> staat meer informatie over de
      installatie van deze complete bureaubladen.</para>

    <para>Lichtgewicht browsers uit de portscollectie zijn onder andere
      <filename role="package">www/dillo</filename>,
      <filename role="package">www/links</filename> of
      <filename role="package">www/w3m</filename>.</para>

    <para>Dit gedeelte behandelt deze applicaties:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
	<thead>
	  <row>
	    <entry>Applicatie</entry>

	    <entry>Bronnen</entry>

	    <entry>Ports</entry>

	    <entry>Afhankelijkheden</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
	    <entry><application>Mozilla</application></entry>

	    <entry>veel</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>Gtk+</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>&netscape;</application></entry>

	    <entry>veel</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry>&linux; binaire compatibiliteit</entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Opera</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry>&os; en &linux; versies beschikbaar.  De &linux;
	      versie is afhankelijk van de &linux; binaire
	      compatibiliteit en
	      <application>linux-openmotif</application>.</entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Firefox</application></entry>

	    <entry>gemiddeld</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>Gtk+</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Konqueror</application></entry>

	    <entry>gemiddeld</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>KDE</application> bibliotheken</entry>
	  </row>
	</tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>

    <sect2>
      <title>Mozilla</title>

      <indexterm><primary><application>Mozilla</application></primary></indexterm>

      <para><application>Mozilla</application> is misschien wel de
	meest geschikte browser voor &os;.  Het is modern, stabiel en
	volledig geschikt naar &os;.  Het bevat	een zeer aan de
	standaarden voldoend HTML-weergave element.  Het levert een
	mail- en nieuwslezer.  Het bevat zelfs een HTML-bewerker voor
	het maken van webpagina's.  <application>Mozilla</application>
	deelt dezelfde broncodebasis met
	<application>&netscape;</application>
	<application>Communicator</application>.</para>

      <para>Op langzame machines, met een CPU-snelheid van 233MHz of
	minder dan 64MB aan RAM, kan <application>Mozilla</application>
	te veeleisend zijn om volledig bruikbaar te zijn.  In dat
	geval is <application>Opera</application> browser een mogelijke
	vervanger.</para>

      <para>Het is niet wenselijk is om
	<application>Mozilla</application> te compileren, dan is dit al
	door het &os; GNOME team gedaan.  Het package kan
	ge&iuml;nstalleerd worden met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r mozilla</userinput></screen>

      <para>Als het package niet beschikbaar is en er genoeg tijd en
	schijfruimte schikbaar zijn, kan de broncode van
	<application>Mozilla</application> gedownload, gecompileerd en
	ge&iuml;nstalleerd worden.  Dit gaat met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/mozilla</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>De <application>Mozilla</application> port zorgt voor een
	correcte installatie door de
	<quote>chrome registry setup</quote> met
	<username>root</username> rechten te draaien.  Als echter ook
	toevoegingen zoals muisgebaren ge&iuml;nstalleerd moeten worden,
	dan moet <application>Mozilla</application> als
	<username>root</username> gedraaid worden om dat op de juiste
	wijze ge&iuml;nstalleerd te krijgen.</para>

      <para>Als de installatie van <application>Mozilla</application>
	eenmaal voltooid is, is <username>root</username> zijn niet
	langer nodig.  <application>Mozilla</application> kan als
	browser gestart worden met:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>mozilla</userinput></screen>

      <para>Het kan direct als mailprogramma of nieuwslezer gestart
	worden met:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>mozilla -mail</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2 id="moz-java-flash">
      <sect2info>
	<authorgroup>
	  <author>
	    <firstname>Tom</firstname>
	    <surname>Rhodes</surname>
	    <contrib>Bijgedragen door </contrib>
	  </author>
	</authorgroup>
      </sect2info>

      <title>Mozilla, &java;, en &macromedia; &flash;</title>

      <para><application>Mozilla</application> installeren is
	eenvoudig, maar helaas neemt <application>Mozilla</application>
	installeren met ondersteuning voor add-ons zoals &java; en
	&macromedia; &flash; zowel tijd als schijfruimte in
	beslag.</para>

      <para>Als eerste moeten de bestanden gedownload worden die
	gebruikt worden met <application>Mozilla</application>.  Op
	<ulink url="http://www.sun.com/software/java2/download.html"></ulink>
	kan een account aangemaakt worden.  De gebruikersnaam en het
	moeten bewaard worden omdat het in de toekomst nog nodig kan
	zijn.  Daarna dient <filename>j2sdk-1_3_1-src.tar.gz</filename>
	gedownload te worden en in
	<filename>/usr/ports/distfiles/</filename> geplaatst te worden
	omdat de port het bestand niet automatisch kan ophalen.  Dit
	komt door licentiebeperkingen.  Ook kan meteen de
	<quote>java environment</quote> kan vanaf
	<ulink url="http://java.sun.com/webapps/download/Display?BundleId=7905"></ulink>
	gedownload worden.  De bestandsnaam is
	<filename>j2sdk-1_3_1_08-linux-i586.bin</filename> en is
	rond 25 megabyte groot.  Ook dit bestand dient in
	<filename>/usr/ports/distfiles/</filename> te worden geplaatst.
	Tenslotte dient de <quote>java patchkit</quote>	van
	<ulink url="http://www.eyesbeyond.com/freebsddom/java/"></ulink>
	gedownload te worden en in
	<filename>/usr/ports/distfiles/</filename> gezet te
	worden.</para>

      <para>Installeer de <filename
	  role="package">java/jdk13</filename> port met <command>make
	install clean</command> en installeer vervolgens de <filename
	  role="package">www/flashpluginwrapper</filename> port.  Deze
	is afhankelijk van <filename
	  role="package">emulators/linux_base</filename> wat een grote
	port is.  Er bestaan andere <application>&flash;</application>
	plug-ins, maar werkten niet op het moment van schrijven.</para>

      <para>Installeer de
	<filename role="package">www/mozilla</filename> port als
	<application>Mozilla</application> niet al is
	ge&iuml;nstalleerd.</para>

      <para>Kopieer de <application>&flash;</application> plug-in
	met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cp /usr/local/lib/flash/libflashplayer.so \
  /usr/X11R6/lib/browser_plugins/libflashplayer_linux.so</userinput></screen>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cp /usr/local/lib/flash/ShockwaveFlash.class \
  /usr/X11R6/lib/browser_plugins/</userinput></screen>

      <para>Voeg de volgende regels bovenin (meteen onder
	<literal>#!/bin/sh</literal>) aan het opstartscript van
	<application>Mozilla</application>
	<filename>/usr/X11R6/bin/mozilla</filename> toe:</para>

       <programlisting>LD_PRELOAD=/usr/local/lib/libflashplayer.so.1
export LD_PRELOAD</programlisting>

      <para><application>Mozilla</application> kan gestart worden
	met:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>mozilla &amp;</userinput></screen>

      <para>Ga naar de <guimenuitem>About Plug-ins</guimenuitem>
	optie van het <guimenu>Help</guimenu> menu.  Er verschijnt een
	lijst met alle beschikbare plugins.
	<application>&java;</application> en
	<application>&shockwave; &flash;</application> horen beiden
	in de lijst te staan.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>&netscape;</title>

      <indexterm><primary><application>&netscape;</application></primary></indexterm>

      <para>De portscollectie bevat verschillende versies van de
	&netscape; browser.  Omdat in de &os; versie een serieuze
	veiligheidsfout zit, wordt installatie sterk afgeraden ten
	faveure van een meer recente &linux; of DIGITAL UNIX
	versie.</para>

      <para>De laatste stabiele uitgave van de &netscape; browser is
	<application>&netscape; 7</application>.  Deze kan
	ge&iuml;nstalleerd worden vanaf de ports collectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/netscape7</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Er zijn ook versies in de Franse, Duitse en	Japanse
	categori&euml;n.</para>

      <caution>
	<para><application>&netscape; 4.x</application> versies worden
	  niet aangeraden omdat ze niet voldoen aan de hedendaagse
	  standaarden.  <application>&netscape; 7.x</application> en
	  nieuwere versies zijn echter alleen beschikbaar voor het
	  &i386; platform.</para>
      </caution>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Opera</title>

      <indexterm><primary><application>Opera</application></primary></indexterm>

      <para><application>Opera</application> is een zeer snelle,
	complete browser en voldoet aan standaarden.  Hij komt in twee
	smaken: een &os; versie en een versie die draait onder &linux;
	emulatie.  Voor elk besturingssysteem is er een gratis versie
	van de browser (adware) en een reclameloze versie die gekocht
	kan worden op de <ulink
	  url="http://www.opera.com/">Opera website</ulink>.</para>

      <para>De &os; package versie van <application>Opera</application>
	wordt zo ge&iuml;nstalleerd:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r opera</userinput></screen>

      <para>Sommige FTP-sites hebben niet alle packages, maar hetzelfde
	resultaat kan worden behaald met de ports collectie door te
	typen:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/opera></userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>De &linux; versie van <application>Opera</application>
	kan ge&iuml;nstlleerd worden door bij de bovenstaande
	voorbeelden <literal>linux-opera</literal> te gebruiken in
	plaats van <literal>opera</literal>.  De &linux; versie is
	nuttig in situaties waarin plugins nodig zijn die alleen voor
	&linux; beschikbaar zijn, zoals
	<application>Adobe &acrobat.reader;</application>.  In alle
	andere opzichten lijken de &os; en &linux; versies identiek.
      </para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Firefox</title>

      <indexterm><primary><application>Firefox</application></primary></indexterm>

      <para><application>Firefox</application> is de browser voor de
	volgende generatie, gebaseerd op de codebase van
	<application>Mozilla</application>.
	<application>Mozilla</application> is een volledig pakket van
	applicaties, zoals een browser, een mailclient, een chatclient
	en nog veel meer.  <application>Firefox</application> is gewoon
	een browser wat het kleiner en sneller maakt.</para>

      <para>Het package is te installeren met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r firefox</userinput></screen>

      <para>Via de portscollectie kan ook de broncode gecompileerd
	worden:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/firefox</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Konqueror</title>

      <indexterm><primary><application>Konqueror</application></primary></indexterm>

      <para><application>Konqueror</application> is deel van
	<application>KDE</application> maar het kan ook buiten
	<application>KDE</application> gebruikt worden door
	<filename role="package">x11/kdebase3</filename> te
	installeren.  <application>Konqueror</application> is veel meer
	dan een	browser.  Het is ook een bestandsbeheerder en een
	multimedia-viewer.</para>

      <para><application>Konqueror</application> wordt ook met een
	verzameling plugins geleverd, beschikbaar in
	<filename role="package">misc/konq-plugins</filename>.</para>

      <para><application>Konqueror</application> ondersteunt ook
	<application>&flash;</application> en er is meer informatie
	beschikbaar op <ulink
	  url="http://freebsd.kde.org/howto.php"></ulink>.
      </para>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-productivity">
    <title>Productiviteit</title>

    <para>Als het op productiviteit aankomt, zoeken nieuwe gebruikers
      vaak een goed kantoorpakket of een vriendelijke tekstverwerker.
      Hoewel sommige <link linkend="x11-wm">bureaubladomgevingen</link>
      zoals <application>KDE</application> reeds een kantoorpakket
      verschaffen, is er geen standaardapplicatie.  &os; verschaft alles
      wat nodig is, ongeacht de bureaubladomgeving.</para>

    <para>Dit gedeelde behandelt deze applicaties:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
	<thead>
	  <row>
	    <entry>Applicatie</entry>

	    <entry>Bronnen</entry>

	    <entry>Ports</entry>

	    <entry>Afhankelijkheden</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
	    <entry><application>KOffice</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>KDE</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>AbiWord</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>Gtk+</application> of
	      <application>GNOME</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>The GIMP</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>Gtk+</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>OpenOffice.org</application></entry>

	    <entry>veel</entry>

	    <entry>erg zwaar</entry>

	    <entry><application>GCC 3.1</application>,
	      <application>&jdk; 1.3</application>,
	      <application>Mozilla</application></entry>
	  </row>
	</tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>

    <sect2>
      <title>KOffice</title>

      <indexterm><primary><application>KOffice</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>kantoorpakket</primary>

	<secondary><application>KOffice</application></secondary>
      </indexterm>

      <para>De KDE-gemeenschap heeft zijn bureaubladomgeving met een
	kantoorpakket geleverd dat buiten <application>KDE</application>
	gebruikt kan worden.  Het bevat de vier standaardcomponenten uit
	andere kantoorpakketten.  <application>KWord</application> is de
	tekstverwerker, <application>KSpread</application> is het
	spreadsheetprogramma, <application>KPresenter</application>
	beheert diapresentaties, en <application>Kontour</application>
	voorziet in grafische mogelijkheden.</para>

      <para>Voordat de nieuwste <application>KOffice</application>
	wordt ge&iuml;nstalleert, moet er een recente versie van
	<application>KDE</application> ge&iuml;nstalleerd zijn.</para>

      <para><application>KOffice</application> als package installeren
	gaat met het volgende commando:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r koffice</userinput></screen>

      <para>Als het package niet beschikbaar is, kan de portscollectie
	gebruiken worden.  Om <application>KOffice</application> voor
	<application>KDE3</application> te installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/koffice-kde3</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>AbiWord</title>

      <indexterm><primary><application>AbiWord</application></primary></indexterm>

      <para><application>AbiWord</application> is een vrij
	tekstverwerkingsprogramma, ongeveer gelijk aandoet als
	<application>&microsoft; Word</application>.  Het is geschikt
	om verslagen, brieven, rapporten, memo's, enz. mee te typen.
	Het is erg snel, bevat veel mogelijkheden en is erg
	gebruikersvriendelijk.</para>

      <para><application>AbiWord</application> kan veel
	bestandsformaten in- en uitvoeren, waaronder enkele formaten
	zoals &microsoft; <filename>.doc</filename>.</para>

      <para><application>AbiWord</application> is beschikbaar als
	package en te installeren met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r AbiWord2</userinput></screen>

      <para>Als het package niet beschikbaar is, kan het worden
	gecompileerd vanuit de ports collectie.  De ports collectie is
	meer recent.  Dat kan als volgt:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/AbiWord2</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>The GIMP</title>

      <indexterm><primary><application>The GIMP</application></primary></indexterm>

      <para>Voor het bewerken of retoucheren van afbeeldingen is
	<application>The GIMP</application> een zeer geavanceerd
	afbeeldingenmanipulatieprogramma.  Het kan als eenvoudig
	tekenprogramma worden gebruikt of als kwalititeitspakket voor
	het retoucheren van foto's.  Het ondersteunt een groot aantal
	plugins en bevat een scripting interface.
	<application>The GIMP</application> kan een groot aantal
	bestandsformaten lezen en schrijven.  Het ondersteunt
	interfaces met scanners en tabletten.</para>

      <para>Het pakket is te installeren als package met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gimp</userinput></screen>

      <para>Als een FTP-site dit package niet heeft, kan de
	portscollectie gebruikt worden.  De <ulink
	  url="&url.base;/ports/graphics.html">graphics</ulink> map van
	de portscollectie bevat ook
	<application>The GIMP Manual</application>.  Die kan zo
	ge&iuml;nstalleerd worden:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gimp</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput>
&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gimp-manual-pdf</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <note>
	<para>De
	  <ulink url="&url.base;/ports/graphics.html">graphics</ulink>
	  map van de portscollectie bevat de ontwikkelversie van
	  <application>The GIMP</application> in <filename
	    role="package">graphics/gimp-devel</filename>.  Een HTML
	  versie van <application>The GIMP Manual</application> staan
	  in <filename
	    role="package">graphics/gimp-manual-html</filename>.</para>
      </note>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>OpenOffice.org</title>

      <indexterm><primary><application>OpenOffice.org</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>kantoorpakket</primary>

	<secondary><application>OpenOffice.org</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>OpenOffice.org</application> bevat alle
	noodzakelijke applicaties in een compleet
	kantoorproductiviteitspakket: een tekstverwerker,
	een spreadsheet, een presentatiebeheerder en een
	tekenprogramma.  De gebruikersinterface is vrijwel gelijk aan
	die van andere kantoorpakketten en het kan veel populaire
	bestandsformaten in- en uitvoeren.  Het is beschikbaar in een
	aantal verschillende talen met interfaces, spellingcontrole en
	woordenboeken.</para>

      <para>De tekstverwerker van
	<application>OpenOffice.org</application> gebruikt een eigen
	XML-bestandsformaat voor overdraagbaarheid en flexibiliteit.
	Het spreadsheetprogramma bevat een macrotaal en kan gekoppeld
	worden aan externe databases.
	<application>OpenOffice.org</application> is stabiel en draait
	zonder aanpassingen op &windows;, &solaris;, &linux;, &os; en
	&macos;&nbsp;X.  Meer informatie over
	<application>OpenOffice.org</application> staat op de <ulink
	  url="http://www.openoffice.org/">OpenOffice website</ulink>.
	Voor specifieke &os; informatie en om direct packages te
	downloaden is er de website van het <ulink
	  url="http://porting.openoffice.org/freebsd/">&os; OpenOffice
	  Porting Team</ulink>.</para>

      <para>Om <application>OpenOffice.org</application> te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r openoffice</userinput></screen>

      <para>Als het package ge&iuml;nstalleerd is, moet het
	installatieprogramma gedraaid worden en gekozen worden voor
	<option>standard workstation installation</option>.  Dit
	programma dient uitgevoerd te worden door de gebruiker die
	<application>OpenOffice.org</application> gaat
	gebruiken:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>openoffice-setup</userinput></screen>

      <para>Als de <application>OpenOffice.org</application> packages
	niet beschikbaar zijn, kan het uit de ports gecompileerd
	worden.  Hiervoer is veel schijfruimte en tijd nodig:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/openoffice-1.1</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Als de installatie klaar is, moet het installatieprogramma
	gedraaid worden en gekozen worden voor <option>standard
	workstation installation</option>.  Dit programma dient
	uitgevoerd te worden door de gebruiker die
	<application>OpenOffice.org</application> gaat
	gebruiken:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>cd /usr/ports/editors/openoffice-1.1</userinput>
&prompt.user; <userinput>make install-user</userinput></screen>

      <para>Vertaalde versies zijn als de onderstaande ports
	beschikbaar:</para>

      <informaltable frame="none" pgwide="1">
	<tgroup cols="2">
	  <colspec colwidth="1*">

	  <colspec colwidth="2*">

	  <thead>
	    <row>
	      <entry>Taal</entry>

	      <entry>Port</entry>
	    </row>
	  </thead>

	  <tbody>
	    <row>
	      <entry>Catalaans</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-ca</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Tsjechisch</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-cs</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Deens</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-dk</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Grieks</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-gr</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Spaans</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-es</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Estlands</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-et</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Fins</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-fi</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Italiaans</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-it</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Nederlands</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-nl</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Zweeds</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-se</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Slowaaks</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-sk</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Sloveens</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-sl_SI</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Turks</entry>

	      <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1-tr</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Arabisch</entry>

	      <entry><filename role="package">arabic/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Chinees (Vereenvoudigd)</entry>

	      <entry><filename role="package">chinese/openoffice-1.1-zh_CN</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Chinees (Traditioneel)</entry>

	      <entry><filename role="package">chinese/openoffice-1.1-zh_TW</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Frans</entry>

	      <entry><filename role="package">french/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Duits</entry>

	      <entry><filename role="package">german/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Hongaars</entry>

	      <entry><filename role="package">hungarian/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Japans</entry>

	      <entry><filename role="package">japanese/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Koreaans</entry>

	      <entry><filename role="package">korean/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Pools</entry>

	      <entry><filename role="package">polish/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Portugees (Braziliaans)</entry>

	      <entry><filename role="package">portuguese/openoffice-1.1-pt_BR</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Portugees</entry>

	      <entry><filename role="package">portuguese/openoffice-1.1-pt_PT</filename></entry>
	    </row>

	    <row>
	      <entry>Russisch</entry>

	      <entry><filename role="package">russian/openoffice-1.1</filename></entry>
	    </row>
	  </tbody>
	</tgroup>
      </informaltable>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-viewers">
    <title>Documentviewers</title>

    <para>Het kan zijn dat de standaardviewers voor een aantal
      populaire bestandsformaten niet in het basissysteem zitten.  In
      dit gedeelte wordt aangegeven hoe die ge&iuml;nstalleerd kunnen
      worden.</para>

    <para>Dit gedeelte behandelt deze applicaties:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
	<thead>
	  <row>
	    <entry>Applicatie</entry>

	    <entry>Bronnen</entry>

	    <entry>Ports</entry>

	    <entry>Afhankelijkheden</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
	    <entry><application>&acrobat.reader;</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry>&linux; binaire compatibiliteit</entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>gv</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>Xaw3d</application><entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Xpdf</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>FreeType</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>GQview</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>Gtk+</application> of
	      <application>GNOME</application></entry>
	  </row>
	</tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>

    <sect2>
      <title>&acrobat.reader;</title>

      <indexterm><primary><application>&acrobat.reader;</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>

	<secondary>bekijken</secondary>
      </indexterm>

      <para>Documenten worden vaak als PDF-bestanden, <quote>Portable
	  Document Format</quote>, verspreid.  Een van de aanbevolen
	viewers voor dit bestandstype is
	<application>&acrobat.reader;</application> dat Adobe voor
	&linux; heeft uitgegeven.  Omdat &os; &linux; binaries kan
	draaien, is het ook beschikbaar voor &os;.</para>

      <para>Het <application>&acrobat.reader; 5</application> package
	wordt ge&iuml;nstalleerd met:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r acroread</userinput></screen>

      <para>Zoals gewoonlijk kan ook de portscollectie gebruikt worden
	als het package niet beschikbaar is:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/print/acroread5</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>gv</title>

      <indexterm><primary><application>gv</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>

	<secondary>bekijken</secondary>
      </indexterm>

      <indexterm>
	<primary>&postscript;</primary>

	<secondary>bekijken</secondary>
      </indexterm>

      <para><application>gv</application> is een &postscript; en PDF
	viewer.  Het is gebaseerd op
	<application>ghostview</application> maar heeft een
	vriendelijker uiterlijk dankzij de
	<application>Xaw3d</application> bibliotheek.  Het is snel en
	heeft mogelijkheden als ori&euml;ntatie, papiergrootte, schalen
	en anti-aliassen.  Bijna elke bewerking kan met het
	toetsenbord of de muis worden gedaan.</para>

      <para><application>gv</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gv</userinput></screen>

      <para>Of uit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/print/gv</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Xpdf</title>

      <indexterm><primary><application>Xpdf</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>

	<secondary>bekijken</secondary>
      </indexterm>

      <para><application>Xpdf</application> een effici&euml;nte
	lichtgewicht PDF-viewer voor &os;.  Het heeft erg weinig
	bronnen nodig en is zeer stabiel.  Het gebruikt de standaard
	X-fonts en is niet afhankelijk van
	<application>&motif;</application> of andere X-toolkits.</para>

      <para><application>Xpdf</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r xpdf</userinput></screen>

      <para>Of uit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/xpdf</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Als de installatie voltooid is, kan
	<application>Xpdf</application> gestart worden en het menu kan
	met de rechtermuisknop geactiveerd worden.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>GQview</title>

      <indexterm><primary><application>GQview</application></primary></indexterm>

      <para><application>GQview</application> is een
	afbeeldingenbeheerder.  Een bestand kan met &eacute;&eacute;n
	klik bekeken worden, er kan een externe editor opgestart worden
	er kunnen thumbnail-voorbeelden gemaakt worden en nog veel
	meer.  Het bevat ook een diapresentatie-modus en enkele
	standaard bestandsoperaties.  Er kunnen
	afbeeldingsverzamelingen beheerd worden en eenvoudig duplicaten
	gevonden worden.  <application>GQview</application> het
	completekan scherm gebruiken ondersteunt meerdere talen.</para>

      <para><application>GQview</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gqview</userinput></screen>

      <para>Of vanuit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gqview</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-finance">
    <title>Financi&euml;n</title>

    <para>Om financi&euml;n via het &os; bureaublad te beheren zijn er
      krachtige en gemakkelijk te gebruiken applicaties om te
      installeren.  Sommige zijn compatibel met wijdverbreide
      bestandsformaten zoals <application><trademark
	class="registered">Quicken</trademark></application> of
      <application>Excel</application> documenten.</para>

    <para>Dit gedeelte behandelt deze applicaties:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
	<thead>
	  <row>
	    <entry>Applicatie</entry>

	    <entry>Bronnen</entry>

	    <entry>Ports</entry>

	    <entry>Afhankelijkheden</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
	    <entry><application>GnuCash</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>GNOME</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Gnumeric</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>zwaar</entry>

	    <entry><application>GNOME</application></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Abacus</application></entry>

	    <entry>weinig</entry>

	    <entry>licht</entry>

	    <entry><application>Tcl/Tk</application></entry>
	  </row>
	</tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>

    <sect2>
      <title>GnuCash</title>

      <indexterm><primary><application>GnuCash</application></primary></indexterm>

      <para><application>GnuCash</application> is onderdeel van
	<application>GNOME</application> dat gebruikersvriendelijke en
	krachtige applicaties aan eindgebruikers wil leveren.  Met
	<application>GnuCash</application> kunnen inkomsten en
	uitgaven, bankrekeningen en voorraden bijgehouden worden.  Het
	bevat een intu&iuml;tieve interface terwijl het erg
	professioneel blijft.</para>

      <para><application>GnuCash</application> levert een slim kasboek,
	een hi&euml;rarchisch systeem van rekeningen, veel
	toetsenbordversnellers en auto-invul mogelijkheden.  Het een
	transactie splitsen in meer gedetailleerde stukken.
	<application>GnuCash</application> kan
	<application>Quicken</application> QIF-bestanden invoeren en
	samenvoegen.  Het kan ook met de meeste internationale datum-
	en valutaformaten omgaan.</para>

      <para><application>GnuCash</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnucash</userinput></screen>

      <para>Of uit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/finance/gnucash</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Gnumeric</title>

      <indexterm><primary><application>Gnumeric</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>spreadsheet</primary>

	<secondary><application>Gnumeric</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>Gnumeric</application> is een spreadsheet uit
	de <application>GNOME</application> bureaubladomgeving.  Het
	maakt gebruikt van <quote>auto-invullen</quote> afhankelijk van
	het celformaat.  Het kan bestanden in een aantal populaire
	formaten zoals <application>Excel</application>,
	<application>Lotus 1-2-3</application> en
	<application>Quattro Pro</application> inlezen.
	<application>Gnumeric</application> ondersteunt grafieken door
	middel van het grafiekprogramma <filename
	  role="package">math/guppi</filename>.  Het heeft een groot
	aantal ingebouwde functies en kent gebruikelijke celformaten
	als nummer, valuta, datum, tijd en veel meer.</para>

      <para><application>Gnumeric</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnumeric</userinput></screen>

      <para>Of uit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/math/gnumeric</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Abacus</title>

      <indexterm><primary><application>Abacus</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>spreadsheet</primary>

	<secondary><application>Abacus</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>Abacus</application> is een kleine en
	gemakkelijk te gebruiken spreadsheet en bevat veel ingebouwde
	functies die nuttig zijn in verschillende domeinen zoals
	statistiek, financi&euml;n, en wiskunde.  Het kan
	<application>Excel</application>bestanden lezen en schrijven.
	<application>Abacus</application> kan &postscript;
	uitvoer produceren.</para>

      <para><application>Abacus</application> is als package te
	installeren:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r abacus</userinput></screen>

      <para>Of uit de portscollectie:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/deskutils/abacus</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-summary">
    <title>Samenvatting</title>

    <para>Hoewel &os; populair is bij ISP's om zijn prestaties en
      stabiliteit, is het behoorlijk klaar voor dagelijks gebruik als
      een bureaublad.  Met enkele duizenden applicaties als <ulink
	url="&url.base;/where.html">packages</ulink> of <ulink
	url="&url.base;/ports/index.html">ports</ulink>, is een perfect
      bureaublad te bouwen dat aan alle noden voldoet.</para>

    <para>Als een bureaublad is ge&iuml;nstalleerd is het mogelijk een
      stap verder te gaan met <filename
	role="package">misc/instant-workstation</filename>.  Met deze
      <quote>meta-port</quote> kan een verzameling ports gebouwd worden
      die aangepast kan worden door
      <filename>/usr/ports/misc/instant-workstation/Makefile</filename>
      te bewerken en de gebruikte syntaxis voor de standaardverzameling
      om ports toe te voegen of te verwijderen te gebruiken.  Het
      bouwen gaat volends de gebruikelijke procedure.  Uiteindelijk is
      het zo mogelijk &eacute;&eacute;n groot package te cre&euml;ren
      voldoet aan de persoonlijke eisen van een gebruiker dat te
      installeren is op alle gebruikte werkstations!</para>

    <para>Nu volgt nog een overzicht van alle bureaubladapplicaties die
      in dit hoofdstuk zijn behandeld:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="3">
	<thead>
	  <row>
	    <entry>Applicatie</entry>

	    <entry>Package</entry>

	    <entry>Port</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
	    <entry><application>Mozilla</application></entry>

	    <entry><literal>mozilla</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">www/mozilla</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>&netscape;</application></entry>

	    <entry><literal>linux-netscape7</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">www/netscape7</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Opera</application></entry>

	    <entry><literal>linux-opera</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">www/linux-opera</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Firefox</application></entry>

	    <entry><literal>firefox</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">www/firefox</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>KOffice</application></entry>

	    <entry><literal>koffice-kde3</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">editors/koffice-kde3</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>AbiWord</application></entry>

	    <entry><literal>AbiWord2</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">editors/AbiWord2</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>The GIMP</application></entry>

	    <entry><literal>gimp</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">graphics/gimp</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>OpenOffice.org</application></entry>

	    <entry><literal>openoffice</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">editors/openoffice-1.1</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>&acrobat.reader;</application></entry>

	    <entry><literal>acroread5</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">print/acroread5</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>gv</application></entry>

	    <entry><literal>gv</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">print/gv</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Xpdf</application></entry>

	    <entry><literal>xpdf</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">graphics/xpdf</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>GQview</application></entry>

	    <entry><literal>gqview</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">graphics/gqview</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>GnuCash</application></entry>

	    <entry><literal>gnucash</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">finance/gnucash</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Gnumeric</application></entry>

	    <entry><literal>gnumeric</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">math/gnumeric</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
	    <entry><application>Abacus</application></entry>

	    <entry><literal>abacus</literal></entry>

	    <entry><filename role="package">deskutils/abacus</filename></entry>
	  </row>
	</tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>
  </sect1>
</chapter>

<!--
    Local Variables:
    mode: sgml
    sgml-declaration: "../chapter.decl"
    sgml-indent-data: t
    sgml-omittag: nil
    sgml-always-quote-attributes: t
    sgml-parent-document: ("../book.sgml" "part" "chapter")
    End:
-->