path: root/mn_MN.UTF-8/books/handbook/desktop/chapter.sgml

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8" standalone="no"?>
<!--
     The FreeBSD Mongolian Documentation Project

     Original revision 39265

     $FreeBSD$
-->

<chapter id="desktop">
  <chapterinfo>
    <authorgroup>
      <author>
        <firstname>Кристоф</firstname>
        <surname>Жунье</surname>
        <contrib>Хувь нэмэр болгон оруулсан </contrib>
      </author>
    </authorgroup>
    <authorgroup>
      <author>
	<firstname>Цагаанхүүгийн</firstname>
	<surname>Ганболд</surname>
	<contrib>Орчуулсан  </contrib>
      </author>
    </authorgroup>
  </chapterinfo>

  <title>Ширээний програмууд</title>

  <sect1 id="desktop-synopsis">
    <title>Ерөнхий агуулга</title>

    <para>FreeBSD нь текст боловсруулагч програмууд болон хөтчүүд зэрэг 
	ширээний төрөл бүрийн хэрэглээний програмуудыг ажиллуулж чаддаг.
	Эдгээр програмуудын ихэнх нь багц хэлбэрээр юм уу эсвэл Портын 
	Цуглуулгаас автоматаар бүтээгдэж болно. Шинэ хэрэглэгчдийн олонхи нь эдгээр 
	хэрэглээний програмуудыг өөрийн компьютер дээр суулгахыг хүсдэг. Энэ бүлэгт 
	зарим нэг түгээмэл хэрэглэгддэг ширээний програмуудыг Портын цуглуулга болон 
	тэдгээрийн багцуудаас хүндрэлгүйгээр суулгах талаар зааварлах болно.</para>

    <para>Портуудаас програмуудыг суулгахад тэдгээрийг эхээс эмхэтгэдэг гэдгийг 
	анхаарна уу. Энэ нь таны машины (машинуудын) процесс хийх хүч болон 
	юу эмхэтгэж байгаагаас хамаарч их удаан ажиллаж болох юм. Эхээс бүтээх 
	нь саад болмоор их хугацаа шаардаж байвал та Портын цуглуулгад байгаа 
	ихэнх програмуудыг урьдчилан бүтээсэн багцуудаас суулгаж болно.</para>
    <para>FreeBSD нь Линуксийн хоёртын хэлбэртэй нийцтэй ажиллах боломжийг хангадаг 
	учраас Линуксд эхлэн хөгжүүлэгдсэн олон програмуудыг ашиглах боломжтой байдаг.
	Линуксийн ямар ч хэрэглээний програмыг суулгахаасаа өмнө <xref linkend="linuxemu"/>-ийг 
	уншихыг зөвлөж байна. Линуксийн хоёртын хэлбэртэй нийцтэй байдлыг 
	ашиглаж байгаа ихэнх портуудын нэр <quote>linux-</quote> гэж эхэлсэн байгаа.
	Жишээ нь &man.whereis.1; тушаалын тусламжтайгаар ямар нэг портыг хайж байхдаа  
	үүнийг санаарай. Нийтлэлийн энэ хэсгээс цааш ямар нэг Линуксийн хэрэглээний програмуудыг 
	суулгахын өмнө таныг Линуксийн хоёртын хэлбэртэй нийцтэй байдлыг идэвхжүүлсэн байгаа 
	гэж тооцох болно.</para>

    <para>Энэ бүлэгт доорх хэсгүүдийн тухай ярих болно:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
        <para>Хөтчүүд (<application>Firefox</application>,
          <application>Opera</application>,
	  <application>Konqueror</application>,
	  <application>Chromium</application> зэрэг)</para>
      </listitem>

      <listitem>
        <para>Бүтээмж (
          <application>KOffice</application>,
          <application>AbiWord</application>,
          <application>The GIMP</application>,
          <application>OpenOffice.org</application>,
	  <application>LibreOffice</application> зэрэг)</para>
      </listitem>

      <listitem>
        <para>Бичиг баримт үзүүлэгчид (<application>&acrobat.reader;</application>,
          <application>gv</application>,
          <application>Xpdf</application>,
          <application>GQview</application> зэрэг)</para>
      </listitem>

      <listitem>
        <para>Санхүү (
          <application>GnuCash</application>,
          <application>Gnumeric</application>,
          <application>Abacus</application> зэрэг)</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>

    <para>Энэ бүлгийг уншихаасаа өмнө, та дараах зүйлсийг мэдэх шаардлагатай:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
        <para>Гуравдагч талуудын нэмэлт програмуудыг хэрхэн суулгах талаар мэдэх
          (<xref linkend="ports"/>).</para>
      </listitem>

      <listitem>
        <para>Линуксийн нэмэлт програм хангамжуудыг хэрхэн суулгах талаар мэдэх
	  (<xref linkend="linuxemu"/>).</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>

    <para>Мультимедиа орчны тохиргооны тухай мэдээллийг <xref linkend="multimedia"/>-с
	 уншина уу. Хэрэв та цахим захидал тохируулж ашиглахыг хүсвэл 
	<xref linkend="mail"/>-т хандана уу.</para>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-browsers">
    <title>Хөтчүүд</title>

    <indexterm>
      <primary>хөтчүүд</primary>
      <secondary>вэб</secondary>
    </indexterm>

    <para>FreeBSD нь тодорхой хөтөч урьдчилан суулгагдсан байдаггүй. Харин 
	Портын цуглуулгын 
	<ulink url="http://www.FreeBSD.org/ports/www.html">www</ulink> 
	сан суулгахад бэлэн олон хөтчүүдийг агуулдаг. Танд бүгдийг эмхэтгэх хугацаа 
	байхгүй бол (энэ нь зарим тохиолдолд маш их хугацаа шаардаж болно) тэдгээрийн 
	олонхи нь багц хэлбэрээр байдаг.</para>

    <para><application>KDE</application> болон
      <application>GNOME</application> нь HTML хөтчүүдээр хангадаг. 
	Эдгээр бүрэн гүйцэд ширээний програмуудыг хэрхэн суулгаж тохируулах 
	талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг <xref linkend="x11-wm"/>-с лавлана уу.</para>

    <para>Хэрэв та хөнгөн чанарын хөтчүүдийг хайж байгаа бол Портын 
	цуглуулгаас <filename role="package">www/dillo2</filename>,
      <filename role="package">www/links</filename>, эсвэл 
      <filename role="package">www/w3m</filename> зэргүүдийг 
	судалж үзэх хэрэгтэй.</para>

    <para>Энэ хэсэг эдгээр програмуудыг авч үзэх болно:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
        <thead>
          <row>
            <entry>Програмын нэр</entry>
            <entry>Шаардлагатай эх үүсвэрүүд</entry>
            <entry>Портоос суулгах</entry>
            <entry>Гол хамаарлууд</entry>
          </row>
        </thead>

        <tbody>
          <row>
            <entry><application>Firefox</application></entry>
            <entry>дунд зэрэг</entry>
            <entry>хүнд</entry>
            <entry><application>Gtk+</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Opera</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
	    <entry>FreeBSD болон Линуксийн хувилбарууд байдаг. Линуксийн 
		хувилбар нь Линуксийн хоёртын нийцтэй байдал болон 
		<application>linux-openmotif</application>-с хамаардаг.</entry>
          </row>

	  <row>
	    <entry><application>Konqueror</application></entry>
	    <entry>дунд зэрэг</entry>
	    <entry>хүнд</entry>
	    <entry><application>KDE</application> сангууд</entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Chromium</application></entry>
            <entry>дунд зэрэг</entry>
            <entry>дунд зэрэг</entry>
            <entry><application>Gtk+</application></entry>
          </row>
        </tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>
    
    <sect2>
      <title>Firefox</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Firefox</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>Firefox</application> нь &os; рүү бүрэн 
	порт хийгдсэн орчин үеийн, чөлөөтэй, нээлттэй эхийн тогтвортой 
	хөтөч юм. Энэ нь стандартыг хангасан HTML үзүүлэх хэсэг, tab 
	нээж ажиллах боломж, popup хаалт, өргөтгөлүүд, сайжруулсан 
	аюулгүй байдал зэрэг олон боломжуудтай. <application>Firefox</application> 
	нь <application>Mozilla</application>-ийн код дээр 
	суурилжээ.</para>

      <para><application>Firefox</application> нь <application>Mozilla</application>-ийн 
	код дээр суурилсан дараагийн үеийн хөтөч юм. <application>Mozilla</application> нь 
	хөтөч, захидлын клиент, чалчих клиент зэрэг олон програмуудыг багтаасан 
	бүрэн гүйцэд програмуудын цуглуулга юм. <application>Firefox</application> нь 
	зөвхөн хөтөч бөгөөд энэ нь түүнийг илүү жижиг, хурдан болгодог байна.</para>

      <para>Доор дурдсаныг бичин багцыг суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r firefox</userinput></screen>

      <para>Энэ нь <application>Firefox</application>-н хамгийн сүүлийн хувилбарыг суулгах бөгөөд та 
	хэрэв <application>Firefox</application>-н Extended Support Release (ESR) хувилбарыг ашиглахыг хүсэж байвал
	доорхийг ажиллуулаарай:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r firefox-esr</userinput></screen>

      <para>Эх кодоос эмхэтгэхийг та илүүд үзэж байгаа бол Портын цуглуулгыг 
	бас ашиглаж болох юм:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/firefox</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para><application>Firefox</application> ESR-ийн хувьд өмнөх тушаал дээрх 
	<literal>firefox</literal>-ийг <literal>firefox-esr</literal>-аар 
	солиорой.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="moz-java-plugin">
      <title>Firefox болон &java; залгаас (plugin)</title>

      <note>
	<para>Энэ хэсэгт болон дараагийн хоёр хэсэгт бид таныг 
	  <application>Firefox</application>-г аль хэдийн суулгасан 
	гэж тооцох болно.</para>
      </note>

      <para><application>OpenJDK 6</application>-г Портын 
	цуглуулгаас дараах тушаалаар суулгана:</para>
        
      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/java/openjdk6</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Дараа нь <filename
         role="package">java/icedtea-web</filename> портыг суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/java/icedtea-web</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Аль алиных нь хувьд анхдагч тохиргоог хадгалахаа 
	мартуузай.</para>

      <para>Хөтчөө эхлүүлээд байршил бичих хэсэгт
	<literal>about:plugins</literal> гэж бичээд <keycap>Enter</keycap> 
	дарна. Суулгагдсан залгаасуудын жагсаалт бүхий хуудас 
	дэлгэцэд гарна. <application>&java;</application> залгаас 
	тэр жагсаалтад одоо байх ёстой.</para>

      <para>Хэрэв хөтөч залгаасыг олохгүй байгаа бол хэрэглэгч бүр 
	дараах тушаалыг ажиллуулж хөтчийг дахин эхлүүлэх 
	шаардлагатай:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>ln -s /usr/local/lib/IcedTeaPlugin.so \
$HOME/.mozilla/plugins/</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2 id="moz-flash-plugin">

      <title>Firefox болон &adobe; &flash; залгаас (plugin)</title>
      <indexterm>
        <primary>Flash</primary>
      </indexterm>

      <para>&adobe; &flash; залгаас нь &os;-д байдаггүй. Гэхдээ 
	залгаасын Линукс хувилбарыг ажиллуулах програм хангамжийн давхарга (гүйцэтгэл хялбаршуулагч) 
	байдаг. Энэ хялбаршуулагч нь бас &adobe; &acrobat; залгаас, &realplayer; 
	залгаас болон өөр олныг дэмждэг.</para>

      <para>Таны ашиглаж байгаа &os;-ийн хувилбараас хамаараад 
	төрөл бүрийн алхмууд шаардлагатай:</para>

      <procedure>
	<step>
	  <title>&os;&nbsp;7.X-ийн хувьд</title>

	  <para><filename
	    role="package">www/nspluginwrapper</filename> порт суулгана.
	    Уг порт нь <filename
	    role="package">emulators/linux_base-fc4</filename> портыг 
	    шаардах бөгөөд энэ нь том порт юм.</para>

	  <para>Дараагийн алхам нь <filename
	    role="package">www/linux-flashplugin9</filename> портыг суулгах 
	    явдал юм. Энэ нь &flash; 9.X-ийг суулгана. Энэ хувилбар нь 
	    &os;&nbsp;7.X дээр зөв ажилладаг.</para>
	</step>

	<step>
	  <title>&os;&nbsp;8.X болон түүнээс хойшхийн хувьд</title>

	  <para><filename
	    role="package">www/nspluginwrapper</filename> порт суулгана.  Уг 
	    порт нь <filename
	    role="package">emulators/linux_base-f10</filename> портыг 
	    шаардах бөгөөд энэ нь том порт юм.</para>

	  <para>Дараагийн алхам нь &flash; 11.X-г <filename
	    role="package">www/linux-f10-flashplugin11</filename> портоос суулгах 
	    явдал юм.</para>

	  <para>Энэ хувилбар нь дараах холбоосыг үүсгэхийг 
	    шаарддаг:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>ln -s /usr/local/lib/npapi/linux-f10-flashplugin/libflashplayer.so \
  /usr/local/lib/browser_plugins/</userinput></screen>

          <para>Хэрэв <filename
            class="directory">/usr/local/lib/browser_plugins</filename>
            сан систем дээр байхгүй бол гараар үүсгэж өгөх 
	    хэрэгтэй.</para>
	  </step>
	</procedure>

      <para>Таны ажиллуулж байгаа &os;-ийн хувилбарт таарсан зөв 
	&flash; порт суулгагдсаны дараа залгаасыг хэрэглэгч бүрийн 
	хувьд <command>nspluginwrapper</command> тушаал ашиглан суулгах 
	шаардлагатай:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>nspluginwrapper -v -a -i</userinput></screen>

      <para>Тэгээд өөрийн хөтчийг эхлүүлж байрлал оруулдаг 
	мөрөнд <literal>about:plugins</literal> гэж бичин <keycap>Enter</keycap> 
	дарна. Байгаа бүх залгаасуудтай жагсаалт гарч ирэх ёстой.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="moz-swfdec-flash-plugin">
      <title>Firefox болон Swfdec &flash; залгаас</title>

      <para>Swfdec нь &flash; анимацыг задалж амилуулах сан юм.
	Swfdec-Mozilla нь SWF файлуудыг тоглуулахын тулд Swfdec санг ашигладаг бөгөөд 
	<application>Firefox</application> хөтчид зориулагдсан залгаас юм.
	Энэ нь хүчтэй хөгжүүлэлтийн доор оршсон хэвээр байгаа болно.</para>

      <para>Хэрэв та бүтээж чадахгүй эсвэл хүсэхгүй байгаа бол сүлжээнээс 
	багцыг суулгаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r swfdec-plugin</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол та үүнийг Портын цуглуулгаас бүтээн суулгаж 
	болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/swfdec-plugin</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Дараа нь энэ залгаасыг идэвхжүүлэхийн тулд өөрийн хөтчийг дахин ажиллуулаарай.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Opera</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Opera</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>Opera</application> нь өргөн боломжуудтай 
	стандартад нийцсэн хөтөч юм. Энэ нь өөртөө бүтээгдсэн захидал болон 
	мэдээ уншигч, IRC клиент, RSS/Atom уншигч болон өөр олон 
	боломжуудыг агуулдаг. Эдгээрээс гадна <application>Opera</application> 
	нь харьцангуй хөнгөн бөгөөд маш хурдан юм. Энэ нь хоёр хэлбэрээр 
	байдаг нь: <quote>эх</quote> FreeBSD хувилбар болон Линуксийн 
	эмуляц дээр ажилладаг хувилбар юм.</para>

      <para><application>Opera</application>-ийн FreeBSD хувилбараар 
	вэб үзэхийн тулд багцыг суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r opera</userinput></screen>

      <para>Зарим нэг FTP сайтуудад бүх багцууд байдаггүй боловч Портын цуглуулгыг 
	ашиглан доор дурдсаныг бичин <application>Opera</application>-г авч болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/opera</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para><application>Opera</application>-ийн Линукс хувилбарыг суулгахын 
	тулд дээрх жишээний <literal>opera</literal> гэсний оронд 
	<literal>linux-opera</literal> гэж солих хэрэгтэй.</para>

      <para>&adobe; &flash; залгаас нь &os; дээр байдаггүй.
        Гэхдээ залгаасын &linux; хувилбар байдаг.  Энэ хувилбарыг суулгахын 
	тулд <filename
        role="package">www/linux-f10-flashplugin11</filename> порт суусан 
	байх шаардлагатай бөгөөд дараа нь <filename
        role="package">www/opera-linuxplugins</filename> порт суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/linux-f10-flashplugin11</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput>
&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/opera-linuxplugins</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Залгаас суусан байгаа эсэхийг шалгахын тулд хөтчөө эхлүүлээд 
	<literal>opera:plugins</literal> гэж байрлал бичдэг мөрөнд бичээд 
	<keycap>Enter</keycap> дарна. Суусан байгаа залгаасуудын жагсаалт 
	гарч ирэх ёстой.</para>

      <para><application>&java;</application> залгаасыг суулгахын тулд 
	<link linkend="moz-java-plugin">Firefox-д зориулсан зааврыг</link> 
	дагаарай.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Konqueror</title>
      <indexterm>
        <primary><application>Konqueror</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>Konqueror</application> нь 
	<application>KDE</application>-ийн нэг хэсэг боловч үүнийг 
	<application>KDE</application>-ийн гадна талд 
	<filename role="package">x11/kdebase3</filename>-ийг суулган 
	бас ашиглаж болох юм. <application>Konqueror</application> 
	ердийн нэг хөтчөөс илүү бөгөөд файлын менежер болон мультимедиа 
	үзүүлэгч болж чаддаг.</para>

      <para><application>Konqueror</application> нь бас залгаасуудын олонлогтой 
	ирдэг бөгөөд эдгээрийг <filename role="package">misc/konq-plugins</filename> 
	сангаас суулгах боломжтой байдаг.</para>

      <para><application>Konqueror</application> нь WebKit болон өөрийн 
	KHTML-г дэмждэг.  WebKit нь Chromium зэрэг орчин үеийн олон хөтчүүдэд 
	ашиглагддаг. WebKit-г &os; дээр <application>Konqueror</application>-тай 
	ашиглахын тулд:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/kwebkitpart</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Дараа нь <application>Konqueror</application> дээрээ 
	<quote>Settings</quote>, <quote>Configure Konqueror</quote> дарж 
	<quote>Change KHTML to WebKit</quote> гэдгийг сонгоно.</para>

      <para><application>Konqueror</application> бас <application>&flash;</application>-г 
	дэмждэг бөгөөд <application>Konqueror</application> дээр <application>&flash;</application>-ийн
	дэмжлэгтэй болох талаар <quote>Хэрхэн Хийх</quote> заавар нь <ulink url="http://freebsd.kde.org/howtos/konqueror-flash.php"></ulink> 
	хаягт байдаг.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Chromium</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Chromium</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>Chromium</application> нь нээлттэй эхийн аюулгүй, хурдан
	илүү тогтвортой вэб үзэх боломж олгодог вэб хөтчийн төсөл юм. 
	<application>Chromium</application> нь таб хөтчийн боломж, цонх блоклох, 
	өргөтгөлүүд болон илүү олон боломжийг агуулдаг.
	<application>Chromium</application> нь нээлттэй эхийн төсөл бөгөөд 
	Google Chrome вэб хөтөч түүн дээр тулгуурласан байдаг.</para>

      <para><application>Chromium</application>-г багц хэлбэрээр ингэж 
	суулгаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r chromium</userinput></screen>

      <para>Мөн <application>Chromium</application>-г портын цуглуулгаас 
	эх кодыг ашиглан бүтээж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/www/chromium</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <note>
	<para><application>Chromium</application> нь 
	  <filename>/usr/local/bin/chromium</filename> биш харин 
	  <filename>/usr/local/bin/chrome</filename> гэж суудаг.</para>
      </note>
    </sect2>

    <sect2 id="chromium-java-plugin">
      <title>Chromium ба &java; залгаас</title>

      <note>
	<para>Энэ хэсэг <application>Chromium</application>
	  аль хэдийн суусан гэж үздэг.</para>
      </note>

      <para><application>OpenJDK&nbsp;6</application>-г портын цуглуулгаас
	суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/java/openjdk6
&prompt.root; make install clean</userinput></screen>

      <para>Дараа нь <filename
	role="package">java/icedtea-web</filename>-г портын цуглуулгаас 
	суулгана:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/java/icedtea-web
&prompt.root; make install clean</userinput></screen>

      <para><application>Chromium</application>-г эхлүүлж 
	хаягийн цонхон дээр <literal>about:plugins</literal> гэж бичнэ. 
	IcedTea-Web нь суулгасан залгаасууд дотор харагдах ёстой.</para>

      <para>Хэрэв <application>Chromium</application> нь IcedTea-Web 
	залгаасыг харуулахгүй байгаа бол дараах тушаалыг ажиллуулж 
	вэб хөтчийг дахин эхлүүлнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>mkdir -p /usr/local/share/chromium/plugins
&prompt.root; ln -s /usr/local/lib/IcedTeaPlugin.so \
  /usr/local/share/chromium/plugins/</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2 id="chromium-flash-plugin">
      <title>Chromium ба &adobe;&nbsp;&flash; залгаас</title>

      <note>
	<para>Энэ хэсэг <application>Chromium</application>
	  аль хэдийн суусан гэж үздэг.</para>
      </note>

      <para><application>Chromium</application> ба
	&adobe;&nbsp;&flash;-г тохируулах нь 
	<link
	linkend="moz-flash-plugin">Firefox-н заавартай</link>
	төстэй. &adobe;&nbsp;&flash;-г &os; дээр суулгах 
	талаар илүү дэлгэрэнгүйг тэр хэсгээс үзээрэй. 
	<application>Chromium</application> нь бусад хөтчийн 
	зарим залгаасуудыг ашиглаж чаддаг болохоор 
	илүү нэмэлт тохиргоо шаардлагагүй.</para>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-productivity">
    <title>Бүтээмж</title>

    <para>Бүтээмжтэй холбоотой болоод ирэхээрээ, шинэ хэрэглэгчид ихэвчлэн 
	сайн оффисийн цуглуулга эсвэл нөхөрсөг текст боловсруулагчийг хайдаг. 
	<application>KDE</application> зэрэг зарим 
	<link linkend="x11-wm">ширээний орчнууд</link> нь хэдийгээр 
	оффисийн цуглуулгатай байдаг боловч анхдагч бүтээмжийн багц байдаггүй билээ. 
	FreeBSD нь таны ширээний орчноос хамааралгүйгээр хэрэгтэй бүгдийг хангадаг.</para>

    <para>Энэ хэсэг нь эдгээр програмуудыг авч үзэх болно:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
        <thead>
          <row>
            <entry>Програмын нэр</entry>
            <entry>Шаардлагатай эх үүсвэрүүд</entry>
            <entry>Портоос суулгах</entry>
            <entry>Гол хамаарлууд</entry>
          </row>
        </thead>

        <tbody>
          <row>
            <entry><application>KOffice</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хүнд</entry>
            <entry><application>KDE</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>AbiWord</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry><application>Gtk+</application> эсвэл <application>GNOME</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Gimp</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хүнд</entry>
            <entry><application>Gtk+</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>OpenOffice.org</application></entry>
            <entry>их</entry>
            <entry>асар их</entry>
            <entry><application>&jdk;</application>, <application>Mozilla</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>LibreOffice</application></entry>
            <entry>хүнддүү</entry>
            <entry>асар их</entry>
            <entry><application>Gtk+</application>, эсвэл <application>KDE</application>/ 
	    <application>GNOME</application>, эсвэл <application>&jdk;</application></entry>
          </row>
        </tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>
   
    <sect2>
      <title>KOffice</title>
      <indexterm>
	<primary><application>KOffice</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>оффисийн цуглуулга</primary>
	<secondary><application>KOffice</application></secondary>
      </indexterm>

      <para>KDE-ийн хүрээнийхэн <application>KDE</application>-ээс 
	гадна ашиглагдаж болох оффисийн цуглуулгатай өөрийн ширээний орчинг 
	өгдөг. Энэ нь бусад оффисийн цуглуулгад байдаг дөрвөн стандарт 
	бүрэлдэхүүнийг агуулдаг. <application>KWord</application> нь 
	текст боловсруулагч, <application>KSpread</application> нь 
	хүснэгттэй ажилладаг програм, <application>KPresenter</application> нь 
	танилцуулгуудыг удирддаг бөгөөд <application>Kontour</application> 
	нь график баримтуудыг зурахыг зөвшөөрнө.</para>

      <para>Хамгийн сүүлчийн <application>KOffice</application>-г суулгахаасаа 
	өмнө та <application>KDE</application>-ийн хамгийн шинэчлэгдсэн хувилбартай 
	эсэхээ шалгаарай.</para>

      <para><application>KDE4</application>-т зориулсан 
	<application>KOffice</application>-ийг багц хэлбэрээр суулгахын тулд 
	дараах тушаалыг ажиллуулна:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r koffice-kde4</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол та Портын цуглуулгыг ашиглаж болно. Жишээ нь 
	<application>KDE4</application>-т зориулж <application>KOffice</application>-г 
	суулгахын тулд доор дурдсаныг ажиллуулна:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/koffice-kde4</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>AbiWord</title>
      <indexterm>
	<primary><application>AbiWord</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>AbiWord</application> нь 
	<application>&microsoft; Word</application>-той төстэй харагдаж, санагддаг,  
	чөлөөтэй, текст боловсруулагч програм юм. Энэ нь бичиг, захидал, тайлан, 
	сануулга гэх зэргүүдийг бичихэд тохиромжтой юм. Энэ нь маш хурднаас гадна 
	олон боломжуудыг агуулдаг бөгөөд хэрэглэгчид маш хялбар байдаг.</para>

      <para><application>AbiWord</application> нь &microsoft;-ийн <filename>.doc</filename> 
	зэрэг арилжааныхыг оруулаад олон файлын хэлбэршилтүүдийг импорт болон 
	экспорт хийж чаддаг.</para>

      <para><application>AbiWord</application> нь багц хэлбэрээр байдаг.
	Та дараах тушаалыг ажиллуулан үүнийг суулгаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r abiword</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол үүнийг Портын цуглуулгаас эмхэтгэж болно. Портын 
	цуглуулга шинэчлэгдсэн байх ёстой. Үүнийг ингэж хийж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/abiword</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>GIMP</title>
      <indexterm>
	<primary><application>GIMP</application></primary>
      </indexterm>

      <para>Зургийг зохиох эсвэл дүрс тодруулах тохиолдолд 
	<application>GIMP</application> нь маш нарийн, зурагтай ажиллах 
	програм юм. Энэ нь энгийн будах програм эсвэл чанартай, фото зураг 
	тодруулах цуглуулга болгон ашиглагдаж болох юм. Энэ нь олон тооны 
	нэмэлт залгаасыг (plug-ins) дэмждэг бөгөөд скрипт хийх интерфэйсийн 
	боломжуудтай байдаг. <application>GIMP</application> нь 
	төрөл бүрийн файлын хэлбэршилтүүдийг уншиж, бичиж чаддаг. Энэ нь 
	сканнер болон зөөврийн цахим төхөөрөмжтэй (tablet) холбогдох боломжийг 
	дэмждэг.</para>

      <para>Та энэ тушаалыг ажиллуулан багцыг суулгаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gimp</userinput></screen>

      <para>Хэрэв таны FTP сайт энэ багцгүй байгаа бол та Портын цуглуулгыг 
	ашиглаж болно. Портын цуглуулгын 
	<ulink url="http://www.FreeBSD.org/ports/graphics.html">graphics</ulink> 
	сан бас <application>Gimp Manual</application> програмыг 
	агуулдаг. Энд тэдгээрийг хэрхэн суулгах талаар үзүүлэв:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gimp</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput>
&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gimp-manual-pdf</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <note>
        <para>Портын цуглуулгын 
	<ulink url="http://www.FreeBSD.org/ports/graphics.html">graphics</ulink> 
	сан <application>GIMP</application>-ийн хөгжүүлэлтийн хувилбарыг 
	<filename role="package">graphics/gimp-devel</filename> санд 
	агуулдаг. <application>Gimp Manual</application>-ийн HTML хувилбар нь 
	<filename role="package">graphics/gimp-manual-html</filename> 
	санд байдаг.</para>
       </note>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>OpenOffice.org</title>
      <indexterm>
	<primary><application>OpenOffice.org</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>оффисийн цуглуулга</primary>
	<secondary><application>OpenOffice.org</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>OpenOffice.org</application> нь бүх шаардлагатай 
	програмуудыг бүрэн гүйцэд оффисийн бүтээмжийн цуглуулгадаа агуулсан байдаг: энд 
	текст боловсруулагч, хүснэгттэй ажиллах програм, танилцуулгын менежер, 
	болон зургийн програмыг дурдаж болно. Уг програмын хэрэглэгчийн интерфэйс нь 
	бусад оффисийн цуглуулгуудтай их төстэй бөгөөд төрөл бүрийн файлын хэлбэршилтүүдийг 
	импорт, экспорт хийж чаддаг байна. Энэ нь интерфэйсүүд, алдаа шалгагчид болон 
	тольнуудыг оролцуулаад хэд хэдэн өөр хэлнүүд дээр байдаг.</para>

      <para><application>OpenOffice.org</application>-ийн текст боловсруулагч 
	нь эх XML файлын хэлбэршилтийг зөөвөрлөгдөх боломж ба уян хатан чанарыг 
	сайжруулах зорилгоор ашигладаг. Хүснэгттэй ажиллах програм нь макро 
	хэлний боломжтой бөгөөд гаднах мэдээллийн баазуудтай холбогдох боломжтой 
	байдаг. <application>OpenOffice.org</application> нь 
	аль хэдийн тогтвортой болсон бөгөөд &windows;, &solaris;, Линукс, FreeBSD,
        	болон &macos;&nbsp;X дээр ажилладаг. 
	<application>OpenOffice.org</application>-ийн тухай илүү мэдээллийг 
	<ulink url="http://www.openoffice.org/">OpenOffice.org вэб сайт</ulink>аас
	олж болно. FreeBSD-тэй холбоотой мэдээлэл болон багцуудыг шууд татаж 
	авахын тулд <ulink
	url="http://porting.openoffice.org/freebsd/">FreeBSD OpenOffice.org
	Хөрвүүлэх Баг</ulink>ийн вэб сайтыг ашиглана уу.</para>

      <para><application>OpenOffice.org</application>-ийг суулгахын тулд 
	доор дурдсаныг ажиллуулна:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r openoffice.org</userinput></screen>

      <note>
	<para>&os;-ийн -RELEASE хувилбарыг ажиллуулж байхад энэ нь ажиллах 
	ёстой. Үгүй бол та тохирох багцыг татан авч &man.pkg.add.1; ашиглан суулгахын 
	тулд &os;-ийн <application>OpenOffice.org</application> 
	Хөрвүүлэх Багийн вэб хаягт хандах хэрэгтэй. Одоогийн хувилбар болон 
	хөгжүүлэлтийн хувилбар нь энд татаж авагдахаар байрладаг.</para>
      </note>

      <para>Багц суулгагдсаны дараа <application>OpenOffice.org</application>-ийг 
	ажиллуулахын тулд та ердөө л дараах тушаалыг бичих хэрэгтэй:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>openoffice.org</userinput></screen>

      <note>
	<para>Эхний удаа ажиллуулахад танаас зарим нэг асуултууд асуух 
	бөгөөд <filename>.openoffice.org</filename> сан таны 
	гэрийн санд үүсгэгдэх болно.</para>
      </note>

      <para>Хэрэв <application>OpenOffice.org</application> багцууд 
	байхгүй бол портыг эмхэтгэх сонголт танд бас байдаг. Гэхдээ энэ нь 
	дискний асар их зай болон эмхэтгэх хугацаа ихийг шаардана гэдгийг та 
	санаж байх ёстой шүү.</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/openoffice.org-3</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <note>
	<para>Хэрэв та локалчлагдсан хувилбарыг бүтээхийг хүсэж байгаа бол 
	түрүүчийн тушаалын мөрийг дараах мөрөөр солих хэрэгтэй:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>make LOCALIZED_LANG=<replaceable>your_language</replaceable> install clean</userinput></screen>

	<para>Та <replaceable>your_language</replaceable> мөрийг 
	зөв хэлний ISO кодоор солих хэрэгтэй. Дэмжигдсэн хэлний кодуудын жагсаалт 
	портын санд байх <filename>files/Makefile.localized</filename> 
	файлд байдаг.</para>
      </note>

      <para>Үүнийг хийсний дараа
	<application>OpenOffice.org</application>-г дараах тушаалаар ажиллуулж болно:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>openoffice.org</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>LibreOffice</title>
      <indexterm>
	<primary><application>LibreOffice</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>office suite</primary>
	<secondary><application>LibreOffice</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>LibreOffice</application> нь 
	<ulink
	  url="http://www.documentfoundation.org/">Бичиг баримтын сан</ulink>гаас 
	хөгжүүлсэн чөлөөтэй оффисын програм хангамж бөгөөд бусад гол 
	гол оффисын програм хангамжуудтай нийцтэй, төрөл бүрийн 
	тавцан дээр ажилладаг юм. Энэ нь оффисын бүрэн хэмжээний 
	програм хангамжуудад байдаг бичиг баримт боловсруулагч, хүснэгтийн програм, 
	танилцуулга бэлдэгч, зургийн програм, өгөгдлийн сан удирдах програм, болон 
	математикийн томъёонуудыг үүсгэж засварлах зориулалттай хэрэгсэл зэрэг 
	гол гол програмуудыг агуулсан 
	<application>OpenOffice.org</application>-н нэгэн хувилбар юм.
	Энэ хэд хэдэн төрлийн хэл дээр байдаг бөгөөд өөр хэл рүү хөрвүүлэх 
	ажил интерфэйс, үг үсгийн алдаа шалгагч болон толь бичгүүдэд 
	хүрсэн байна.</para>

      <para><application>LibreOffice</application>-н бичиг баримттай 
	ажиллах програм нь хөрвөх боломж, уян хатан чанарыг 
	хангахын тулд эх XML файлын форматыг ашигладаг. Хүснэгттэй 
	ажилладаг програм нь макро хэлтэй бөгөөд гадаад өгөгдлийн 
	сангуудтай холбогдож болдог. <application>LibreOffice</application> нь 
	аль хэдийн тогтвортой болсон бөгөөд &windows;, Linux, FreeBSD, ба  
	&macos;&nbsp;X дээр ажилладаг байна. <application>LibreOffice
	</application>-н талаар дэлгэрэнгүйг 
	<ulink url="http://www.libreoffice.org/">LibreOffice-н вэб хуудас</ulink>наас 
	олж болно.
	</para>

      <para><application>LibreOffice</application>-г багц хэлбэрээр 
	суулгахын тулд:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r libreoffice</userinput></screen>

      <note>
	<para>&os;-н -RELEASE хувилбарыг ажиллуулж байгаа үед энэ нь ажиллах ёстой.</para>
      </note>

      <para>Багц суусны дараа <application>LibreOffice</application>-г 
	ажиллуулахын тулд та дараах тушаалыг өгөх ёстой:
      </para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>libreoffice</userinput></screen>

      <note>
	<para>Эхний удаагийн ажиллах явцад танаас хэдэн асуулт 
	  асуух бөгөөд <filename class="directory">.libreoffice</filename> хавтас 
	  таны гэрийн санд үүсэх болно.</para>
      </note>

      <para>Хэрэв <application>LibreOffice</application> багцууд 
	байхгүй бол та портыг бүтээх боломж бас бий. Гэхдээ 
	энэ нь маш их дискний хэмжээ болон бүтээхэд нэлээн 
	удаан хугацаа шаардах болно гэдгийг санаарай.</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/editors/libreoffice</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <note>
	<para>Хэрэв танд локалчлагдсан хувилбар хэрэгтэй бол өмнөх 
	  тушаалыг дараахаар солиорой:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>make LOCALIZED_LANG=<replaceable>your_language</replaceable> install clean</userinput></screen>

	<para>Та <replaceable>your_language</replaceable> гэдгийг 
	  ISO-код бүхий зөв хэлээрээ солих хэрэгтэй. Дэмжигддэг 
	  хэлний кодын жагсаалт <filename>Makefile</filename>-ийн 
	  <maketarget>pre-fetch</maketarget> хэсэгт байдаг.
	</para>
      </note>

      <para>Үүнийг хийсний дараа
	<application>LibreOffice</application>-г дараах тушаалаар ажиллуулж 
	болно:</para>

      <screen>&prompt.user; <userinput>libreoffice</userinput></screen>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-viewers">
    <title>Бичиг баримт үзүүлэгчид</title>

    <para>Баримтын зарим нэгэн шинэ хэлбэршилтүүд &unix;-ийг бий болсон цагаас эхлэн 
	түгээмэл болсон билээ. Тэдгээрийн шаарддаг стандарт үзүүлэгчид үндсэн системд 
	байхгүй байж болох юм. Бид тэдгээр үзүүлэгчдийг хэрхэн суулгахыг энэ хэсэгт 
	үзэх болно.</para>

    <para>Энэ хэсэг нь эдгээр програмуудыг авч үзэх болно:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
        <thead>
          <row>
            <entry>Програмын нэр</entry>
            <entry>Шаардлагатай эх үүсвэрүүд</entry>
            <entry>Портоос суулгах</entry>
            <entry>Гол хамаарлууд</entry>
          </row>
        </thead>

        <tbody>
          <row>
            <entry><application>&acrobat.reader;</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry>Линуксийн хоёртын хэлбэртэй нийцтэй байдал</entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>gv</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry><application>Xaw3d</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Xpdf</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry><application>FreeType</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>GQview</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry><application>Gtk+</application> эсвэл <application>GNOME</application></entry>
          </row>
        </tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>

    <sect2>
      <title>&acrobat.reader;</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Acrobat Reader</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>
	<secondary>үзүүлэх</secondary>
      </indexterm>

      <para>Олон баримтууд нь одоо PDF файл хэлбэрээр тараагддаг бөгөөд энэ нь 
	<quote>Portable Document Format</quote> буюу зөөврийн баримтын 
	хэлбэршилт гэгддэг. Эдгээр файлуудын төрлүүдэд зориулсан, зөвлөдөг 
	үзүүлэгчдийн нэг нь Adobe-оос гаргасан Линуксд зориулсан 
	<application>&acrobat.reader;</application> юм. FreeBSD нь 
	Линуксийн хоёртын хэлбэрийн програмуудыг ажиллуулж чаддаг болохоор 
	энэ нь FreeBSD-д бас байдаг юм.</para>

      <para>Портын цуглуулгаас <application>&acrobat.reader; 8</application>-г 
	суулгахын тулд доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/print/acroread8</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Лицензийн хязгаарлалтуудаас болоод багц байдаггүй.</para>

    </sect2>

    <sect2>
      <title>gv</title>
      <indexterm>
	<primary><application>gv</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>
	<secondary>үзүүлэх</secondary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>PostScript</primary>
	<secondary>үзүүлэх</secondary>
      </indexterm>

      <para><application>gv</application> нь &postscript; болон 
	PDF үзүүлэгч юм. Энэ нь эхлээд <application>ghostview</application> 
	дээр суурилсан боловч <application>Xaw3d</application> сангийн 
	тусламжтай илүү сайхан харагдах болсон. Энэ нь хурдан бөгөөд интерфэйс нь 
	цэвэрхэн байдаг. <application>gv</application> нь байрлуулалт, 
	цаасны хэмжээ, масштаб эсвэл antialias зэрэг олон боломжуудтай байдаг. 
	Бараг бүх үйлдлүүд нь гараас эсвэл хулганаас хийгдэж болно.</para>

      <para><application>gv</application>-г багц хэлбэрээр суулгахын тулд 
	доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gv</userinput></screen>

      <para>Хэрэв та багцыг авч чадахгүй байгаа бол Портын цуглуулгыг ашиглаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/print/gv</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Xpdf</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Xpdf</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>PDF</primary>
	<secondary>үзүүлэх</secondary>
      </indexterm>

      <para>Хэрэв та жижиг FreeBSD PDF үзүүлэгчийг хүсэж байгаа бол 
	<application>Xpdf</application> нь хөнгөн бөгөөд үр ашигтай 
	үзүүлэгч юм. Энэ нь маш цөөн эх үүсвэрүүдийг шаарддаг бөгөөд 
	маш тогтвортой ажилладаг. Стандарт X фонтуудыг ашигладаг бөгөөд 
	<application>&motif;</application> юм уу эсвэл бусад дурын 
	X хэрэгслүүдийг шаарддаггүй.</para>

      <para><application>Xpdf</application> багцыг суулгахын тулд 
	энэ тушаалыг ажиллуулна:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r xpdf</userinput></screen>

      <para>Багц байхгүй юм уу эсвэл та Портын цуглуулга ашиглахыг илүүд үзэж 
	байгаа бол доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/xpdf</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>

      <para>Суулгац дууссаны дараа та <application>Xpdf</application>-г 
	ажиллуулж хулганы баруун товчийг ашиглаж цэсийг идэвхжүүлж болно.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>GQview</title>
      <indexterm>
	<primary><application>GQview</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>GQview</application> нь зургийн менежер юм. 
	Та файлыг ганц даралтаар үзэх, гадаад засварлагчийг ажиллуулах, 
	зургийг жижгээр урьдчилан үзүүлэх зэрэг олон зүйлсийг хийж болох юм. 
	Энэ нь бас slideshow буюу цомог үзүүлэх горим болон файлын зарим нэг үндсэн 
	үйлдлүүдтэй. Та зургийн цуглуулгуудыг удирдаж давтагдаж байгааг нь хялбархан 
	олж болно. <application>GQview</application> нь бүрэн дэлгэцээр 
	үзүүлэх болон интернационалчлалыг дэмждэг.</para>

      <para>Хэрэв та <application>GQview</application> багцыг суулгахыг хүсэж 
	байгаа бол доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gqview</userinput></screen>

      <para>Багц байхгүй юм уу эсвэл та Портын цуглуулга ашиглахыг илүүд үзэж 
	байгаа бол доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/graphics/gqview</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-finance">
    <title>Санхүү</title>

    <para>Хэрэв ямар нэгэн шалтгаанаар та өөрийн хувийн санхүүг FreeBSD ширээний 
	компьютер дээрээ удирдахыг хүсэж байгаа бол хүчирхэг, ашиглахад хялбар, 
	суулгахад бэлэн зарим нэг програмууд байдаг. Тэдгээрийн зарим нэг нь 
	<application><trademark class="registered">Quicken</trademark></application> 
	эсвэл <application>Excel</application> баримтуудад хэрэглэгддэгтэй 
	адил төрөл бүрийн файлын хэлбэршилтүүдтэй нийцтэй байдаг.</para>

    <para>Энэ хэсэг нь эдгээр програмуудыг авч үзэх болно:</para>
     
    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="4">
        <thead>
          <row>
            <entry>Програмын нэр</entry>
            <entry>Шаардлагатай эх үүсвэрүүд</entry>
            <entry>Портоос суулгах</entry>
            <entry>Гол хамаарлууд</entry>
          </row>
        </thead>

        <tbody>
          <row>
            <entry><application>GnuCash</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хүнд</entry>
            <entry><application>GNOME</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Gnumeric</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хүнд</entry>
            <entry><application>GNOME</application></entry>
          </row>

          <row>
            <entry><application>Abacus</application></entry>
            <entry>бага</entry>
            <entry>хөнгөн</entry>
            <entry><application>Tcl/Tk</application></entry>
          </row>

	  <row>
	    <entry><application>KMyMoney</application></entry>
	    <entry>бага</entry>
	    <entry>хүнд</entry>
	    <entry><application>KDE</application></entry>
	  </row>
        </tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>
   
    <sect2>
      <title>GnuCash</title>
      <indexterm>
	<primary><application>GnuCash</application></primary>
      </indexterm>

      <para><application>GnuCash</application> нь эцсийн хэрэглэгчдэд 
	хэрэглэхэд хялбар, бас хүчирхэг програмуудын боломжийг олгох 
	<application>GNOME</application>-ийн чармайлтын нэг хэсэг юм. 
	<application>GnuCash</application>-ийн тусламжтай та өөрийн орлого болон 
	зарлагууд, банкны данснууд болон хувьцаануудаа хянаж чадах юм. 
	Энэ нь хялбар интерфэйстэйгээс гадна маш мэргэжлийн програм юм.</para>

      <para><application>GnuCash</application> нь ухаалаг регистр, 
	системийн шаталсан бүртгэлүүд, гарын олон хурдасгагчид болон автоматаар 
	гүйцээх аргуудтай байдаг. Энэ нь ганц гүйлгээг хэд хэдэн, илүү дэлгэрэнгүй 
	хэсгүүдэд хувааж чаддаг. <application>GnuCash</application> нь 
	<application>Quicken</application> QIF файлуудыг импорт хийн 
	нийлүүлж чаддаг. Мөн олон улсын огноо болон мөнгөн тэмдэгтийн хэлбэрүүдтэй 
	ажиллаж бас чаддаг байна.</para>

      <para>Өөрийн систем дээрээ <application>GnuCash</application>-ийг суулгахын тулд
	доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnucash</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй байгаа бол та Портын цуглуулгыг ашиглаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/finance/gnucash</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Gnumeric</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Gnumeric</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>spreadsheet</primary>
	<secondary><application>Gnumeric</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>Gnumeric</application> нь хүснэгттэй ажилладаг 
	програм бөгөөд <application>GNOME</application> ширээний орчны 
	хэсэг юм. Энэ нь хэрэглэхэд хялбар, олон дарааллын хувьд автоматаар дүүргэх систем бүхий 
	үүрний хэлбэрийн дагуу хэрэглэгчийн оруулж байгаа зүйлийг автоматаар 
	<quote>таах</quote> боломжтой байдаг. 
	Бас <application>Excel</application>, <application>Lotus 1-2-3</application>, 
	эсвэл <application>Quattro Pro</application> зэрэг  
	хэд хэдэн түгээмэл хэлбэршилтүүдээс файлуудыг импорт хийж чаддаг. 
	<application>Gnumeric</application> нь зураг зурах 
	<filename role="package">math/guppi</filename> програмын 
	тусламжтай зураг зуралтыг дэмждэг. Бас маш олон тооны цуг бүтээгдсэн 
	функцуудтай бөгөөд тоо, мөнгөн тэмдэгт, огноо, цаг зэрэг олон,  
	бүх энгийн үүрний хэлбэрүүдийг зөвшөөрдөг.</para>

      <para><application>Gnumeric</application>-ийг багцаас суулгахын тулд
	доор дурдсаныг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r gnumeric</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол та доор дурдсаныг хийн Портын цуглуулгыг ашиглаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/math/gnumeric</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Abacus</title>
      <indexterm>
	<primary><application>Abacus</application></primary>
      </indexterm>
      <indexterm>
	<primary>spreadsheet</primary>
	<secondary><application>Abacus</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>Abacus</application> нь жижиг бөгөөд ашиглахад 
	хялбар хүснэгттэй ажиллах програм юм. Энэ нь статистик, санхүү болон 
	математик зэрэг хэд хэдэн салбарт хэрэгтэй, өөрт нь цуг бүтээгдсэн 
	функцуудтай байдаг. Энэ нь <application>Excel</application> 
	файлын хэлбэршилтийг импорт, экспорт хийж чаддаг. Мөн 
	<application>Abacus</application> нь &postscript; гаралтаар
	гаргаж чаддаг байна.</para>

      <para><application>Abacus</application>-ийг багц хэлбэрээр нь суулгахын 
	тулд доор дурдсаныг ажиллуулна:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r abacus</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол та доор дурдсаныг хийн Портын цуглуулгыг ашиглаж болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/deskutils/abacus</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>KMyMoney</title>

      <indexterm><primary><application>KMyMoney</application></primary></indexterm>

      <indexterm>
	<primary>spreadsheet</primary>
	<secondary><application>KMyMoney</application></secondary>
      </indexterm>

      <para><application>KMyMoney</application> нь <application>KDE</application>-д зориулсан 
	хувийн санхүүгийн менежер юм. <application>KMyMoney</application> нь арилжааны зорилгоор 
	хийгдсэн хувийн санхүүгийн менежер програмуудад байдаг бүх л 
	чухал боломжуудыг өөртөө агуулсан байдаг. Бас ашиглахад хялбар, 
	дахин оруулах зөв бүртгэлийн систем зэрэг боломжуудыг нь 
	дурдаж болох юм. <application>KMyMoney</application> нь стандарт Quicken Interchange
	Format (QIF) бүхий файлуудаас импорт хийж чаддагаас гадна 
	хөрөнгө оруулалтыг хянах, олон төрлийн мөнгөн тэмдэгтүүдтэй 
	ажиллаж чаддаг бөгөөд баялаг тайлангуудыг гаргаж чаддаг. 
	OFX импорт хийх боломжууд нь бас тусдаа залгаасын тусламжтай 
	хийгдэж болдог байна.</para>

      <para><application>KMyMoney</application>-г багц хэлбэрээс 
	суулгахын тулд дараахийг хийнэ:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>pkg_add -r kmymoney2</userinput></screen>

      <para>Хэрэв багц байхгүй бол Портын цуглуулгаас суулгаж 
	болно:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cd /usr/ports/finance/kmymoney2</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install clean</userinput></screen>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="desktop-summary">
    <title>Дүгнэлт</title>

    <para>FreeBSD нь ISP-уудын дунд өөрийн ажиллагаа болон найдвартай байдлаараа 
	алдартай байдаг ч гэсэн түүнийг өдөр тутам ширээний компьютер болгон ашиглахад 
	бараг л бэлэн болжээ. 
	<ulink url="http://www.FreeBSD.org/applications.html">Багцууд</ulink> 
	эсвэл <ulink url="http://www.FreeBSD.org/ports/index.html">портууд</ulink> 
	хэлбэрээр хэдэн мянган програмуудтай болохоор өөрийн чинь бүх хэрэгцээг хангасан 
	төгс ширээний компьютерийг та бүтээж болох юм.</para>

    <para>Энэ бүлэгт авч үзсэн ширээний бүх програмуудын тоймыг энд дурдав:</para>

    <informaltable frame="none" pgwide="1">
      <tgroup cols="3">
        <thead>
          <row>
            <entry>Програмын нэр</entry>
	    <entry>Багцын нэр</entry>
	    <entry>Портын нэр</entry>
	  </row>
	</thead>

	<tbody>
	  <row>
            <entry><application>Opera</application></entry>
	    <entry><literal>opera</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">www/opera</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>Firefox</application></entry>
	    <entry><literal>firefox</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">www/firefox</filename></entry>
	  </row>

          <row>
            <entry><application>Chromium</application></entry>
            <entry><literal>chromium</literal></entry>
            <entry><filename role="package">www/chromium</filename></entry>
          </row>

	  <row>
            <entry><application>KOffice</application></entry>
	    <entry><literal>koffice-kde4</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">editors/koffice-kde4</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>AbiWord</application></entry>
	    <entry><literal>abiword</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">editors/abiword</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>GIMP</application></entry>
	    <entry><literal>gimp</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">graphics/gimp</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>OpenOffice.org</application></entry>
	    <entry><literal>openoffice</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">editors/openoffice.org-3</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>LibreOffice</application></entry>
	    <entry><literal>libreoffice</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">editors/libreoffice</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>&acrobat.reader;</application></entry>
	    <entry><literal>acroread</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">print/acroread8</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>gv</application></entry>
	    <entry><literal>gv</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">print/gv</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>Xpdf</application></entry>
	    <entry><literal>xpdf</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">graphics/xpdf</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>GQview</application></entry>
	    <entry><literal>gqview</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">graphics/gqview</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>GnuCash</application></entry>
	    <entry><literal>gnucash</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">finance/gnucash</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>Gnumeric</application></entry>
	    <entry><literal>gnumeric</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">math/gnumeric</filename></entry>
	  </row>

	  <row>
            <entry><application>Abacus</application></entry>
	    <entry><literal>abacus</literal></entry>
	    <entry><filename role="package">deskutils/abacus</filename></entry>
	  </row>

	    <row>
	      <entry><application>KMyMoney</application></entry>
	      <entry><literal>kmymoney2</literal></entry>
	      <entry><filename role="package">finance/kmymoney2</filename></entry>
	      </row>

        </tbody>
      </tgroup>
    </informaltable>
  </sect1>
</chapter>