path: root/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/serialcomms/chapter.sgml

<!--
     The FreeBSD Dutch Documentation Project

     $FreeBSD: doc/nl_NL.ISO8859-1/books/handbook/serialcomms/chapter.sgml,v 1.11 2011/08/08 20:57:53 rene Exp $

     %SOURCE%	en_US.ISO8859-1/books/handbook/serialcomms/chapter.sgml
     %SRCID%	1.136
-->
<chapter id="serialcomms">
  <chapterinfo>
    <authorgroup>
      <author>
	<firstname>Ren&eacute;</firstname>
	<surname>Ladan</surname>
	<contrib>Vertaald door </contrib>
      </author>
    </authorgroup>
  </chapterinfo>

  <title>Seri&euml;le communicatie</title>

  <sect1 id="serial-synopsis">
    <title>Overzicht</title>

    <indexterm><primary>seri&euml;le communicatie</primary></indexterm>

    <para>&unix; heeft altijd ondersteuning geboden voor seri&euml;le
      communicatie.  Het is een feit dat de allereerste &unix;-machines
      afhankelijk waren van seri&euml;le kabels voor gebruikersinvoer
      en -uitvoer.  De dingen zijn flink veranderd sinds de tijd dat de
      gemiddelde <quote>terminal</quote> uit een 10-tekens-per-seconde
      seri&euml;le printer en een toetsenbord bestond.  Dit hoofdstuk
      beschrijft enkele manieren waarop &os; gebruik maakt van
      seri&euml;le communicatie.</para>

    <para>Na het lezen van dit hoofdstuk weet de lezer:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
	<para>Hoe terminals met een &os;-systeem te verbinden;</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Hoe een modem te gebruiken om naar computers op afstand
	  te bellen;</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Hoe het mogelijk te maken voor gebruikers op afstand om
	  met een modem op een systeem aan te melden;</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Hoe een systeem van een seri&euml;le console op te
	  starten.</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>

    <para>Veronderstelde voorkennis:</para>

    <itemizedlist>
      <listitem>
	<para>Weten hoe een nieuwe kernel ingesteld en
	  ge&iuml;nstalleerd wordt (<xref linkend="kernelconfig">);</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>Begrijpen hoe rechten en processen in &unix; werken (
	  <xref linkend="basics">);</para>
      </listitem>

      <listitem>
	<para>De beschikking hebben over het technische handboek voor
	  de hardware (modem of meerpoortige kaart) die gebruikt wordt
	  met &os;.</para>
      </listitem>
    </itemizedlist>
  </sect1>

  <sect1 id="serial">
    <title>Inleiding</title>

    <warning>
      <para>Vanaf &os; 8.0 zijn de seri&euml;le poorten
	hernoemd van
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename> en
	van
	<filename>/dev/ttyd<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>.
	&os;&nbsp;7.X gebruikers moeten de documentatie aanpassen naar
	deze wijzigingen.</para>
    </warning>

    <sect2 id="serial-terminology">
      <title>Terminologie</title>

      <variablelist>
	<indexterm><primary>bits per seconde</primary></indexterm>

	<varlistentry>
	  <term>bps</term>

	  <listitem>
	    <para>Bits per seconde: de snelheid waarmee gegevens
	      verstuurd worden</para>
	  </listitem>
	</varlistentry>

	<varlistentry>
	  <term>DTE</term>

	  <indexterm><primary>DTE</primary></indexterm>

	  <listitem>
	    <para>Data Terminal Equipment (apparatuur voor
	      gegevensterminal): bijvoorbeeld een computer</para>
	  </listitem>
	</varlistentry>

	<varlistentry>
	  <term>DCE</term>

	  <indexterm><primary>DCE</primary></indexterm>

	  <listitem>
	    <para>Data Communications Equipment (apparatuur voor
	      gegevenscommunicatie): een modem</para>
	  </listitem>
	</varlistentry>

	<varlistentry>
	  <term>RS-232</term>

	  <indexterm><primary>RS-232C-kabels</primary></indexterm>

	  <listitem>
	    <para>EIA standaard voor hardwarematige seri&euml;le
	      communicatie</para>
	  </listitem>
	</varlistentry>
      </variablelist>

      <para>Deze sectie gebruikt niet de term <quote>baud</quote>
	als er over snelheden van gegevenscommunicatie gesproken wordt.
	Baud verwijst naar het aantal elektrische toestandsovergangen
	dat binnen een tijdsperiode gemaakt mag worden,
	<quote>bps</quote> (bits per seconde) is de
	<emphasis>correcte</emphasis> term om te gebruiken (de oude
	mopperkonten schijnen zich er niet erg druk over te
	maken).</para>
    </sect2>

    <sect2 id="serial-cables-ports">
      <title>Kabels en poorten</title>

      <para>Om een modem of terminal met een &os;-systeem te verbinden,
	dienen een seri&euml;le poort op een computer en een kabel om
	verbinding te maken met een serieel apparaat aanwezig te zijn.
	Indien kennis over hardware en de benodigde kabel reeds
	aanwezig is, kan deze sectie veilig worden overgeslagen.</para>

      <sect3 id="term-cables">
	<title>Kabels</title>

	<para>Er zijn verschillende soorten seri&euml;le kabels.  De
	  twee meest voorkomende types in deze context zijn
	  nulmodem-kabels en standaard (<quote>rechte</quote>)
	  RS-232-kabels.  De documentatie van de hardware beschrijft
	  het type kabel dat nodig is.</para>

	<sect4 id="term-cables-null">
	  <title>Nulmodem-kabels</title>

	  <indexterm><primary>nulmodem-kabel</primary></indexterm>

	  <para>Een nulmodem-kabel geeft sommige signalen, zoals
	    <quote>Aardesignaal</quote> recht door, maar kruist andere
	    signalen.  Bijvoorbeeld, de
	    <quote>Verzonden Gegevens</quote>-pin aan de ene kant gaat
	    naar de <quote>Ontvangen Gegevens</quote>-pin aan de andere
	    kant.</para>

	  <para>Een nulmodem-kabel voor het gebruik met terminals kan
	    ook zelf worden gemaakt (bijvoorbeeld voor
	    kwaliteitsdoeleinden).  Deze tabel toont de RS-232C <link
	      linkend="serialcomms-signal-names">signalen</link> en de
	    pinnummers op een DB-25-aansluiting.  De standaard vereist
	    ook een <emphasis>Aardebescherming</emphasis> rechte lijn
	    van pin 1 naar pin 1, maar deze wordt vaak weggelaten.
	    Sommige terminals werken goed met slechts pin 2, 3 en 7,
	    terwijl andere instellingen eisen die afwijken van die in
	    de onderstaande voorbeelden.</para>

	  <table frame="none" pgwide="1">
	    <title>DB-25 naar DB-25 nulmodem-kabel</title>
	    <tgroup cols="5">
	      <thead>
		<row>
		  <entry align="left">Signaal</entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry></entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry align="left">Signaal</entry>
		</row>
	      </thead>

	      <tbody>
		<row>
		  <entry>SG</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>SG</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>TD</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>RD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>RD</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>TD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>RTS</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>CTS</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>CTS</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>RTS</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>20</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>6</entry>

		  <entry>DSR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>20</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>8</entry>

		  <entry>DCD</entry>
		</row>
	      </tbody>
	    </tgroup>
	  </table>

	  <para>In de onderstaande tabellen volgen twee schema's die
	    momenteel meer gebruikelijk zijn:</para>

	  <table frame="none" pgwide="1">
	    <title>DB-9 naar DB-9 nulmodem-kabel</title>

	    <tgroup cols="5">
	      <thead>
		<row>
		  <entry align="left">Signaal</entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry></entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry align="left">Signaal</entry>
		</row>
	      </thead>

	      <tbody>
		<row>
		  <entry>RD</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>TD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>TD</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>RD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>6</entry>

		  <entry>DSR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>1</entry>

		  <entry>DCD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>SG</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>SG</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DSR</entry>

		  <entry>6</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>DTR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DCD</entry>

		  <entry>1</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>DTR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>RTS</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>8</entry>

		  <entry>CTS</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>CTS</entry>

		  <entry>8</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>RTS</entry>
		</row>
	      </tbody>
	    </tgroup>
	  </table>

	  <table frame="none" pgwide="1">
	    <title>DB-9 naar DB-25 nulmodem-kabel</title>

	    <tgroup cols="5">
	      <thead>
		<row>
		  <entry align="left">Signaal</entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry></entry>

		  <entry align="left">Pin #</entry>

		  <entry align="left">Signaal</entry>
		</row>
	      </thead>

	      <tbody>
		<row>
		  <entry>RD</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>2</entry>

		  <entry>TD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>TD</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>3</entry>

		  <entry>RD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>6</entry>

		  <entry>DSR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DTR</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>8</entry>

		  <entry>DCD</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>SG</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>SG</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DSR</entry>

		  <entry>6</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>20</entry>

		  <entry>DTR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>DCD</entry>

		  <entry>1</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>20</entry>

		  <entry>DTR</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>RTS</entry>

		  <entry>7</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>5</entry>

		  <entry>CTS</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry>CTS</entry>

		  <entry>8</entry>

		  <entry>verbonden met</entry>

		  <entry>4</entry>

		  <entry>RTS</entry>
		</row>
	      </tbody>
	    </tgroup>
	  </table>

	  <note>
	    <para>Als een pin aan het ene eind verbonden is met een
	      pinnenpaar aan het andere eind, is dit meestal
	      ge&iuml;mplementeerd met een korte draad tussen het
	      pinnenpaar in de stekker en een lange draad naar de
	      andere, enkele pin.</para>
	  </note>

	  <para>Bovenstaande ontwerpen lijken het populairst.  In een
	    andere variatie (uitgelegd in het boek <emphasis>RS-232
	    Made Easy</emphasis>) worden de volgende verbindingen
	    gemaakt: SG met SG, TD met RD, RTS en CTS met DCD, DTR met
	    DSR en vice-versa.</para>
	</sect4>

	<sect4 id="term-cables-std">
	  <title>Standaard RS-232C-kabels</title>

	  <indexterm><primary>RS-232C-kabels</primary></indexterm>

	  <para>Een standaard seri&euml;le kabel laat alle
	    RS-232C-signalen recht door.  Dit betekent dat de
	    <quote>Verzonden Gegevens</quote>-pin aan de ene kant naar
	    de <quote>Verzonden Gegevens</quote>-pin aan de andere kant
	    gaat.  Dit type kabel wordt gebruikt om een modem met een
	    &os;-systeem te verbinden en is ook geschikt voor sommige
	    terminals.</para>
	</sect4>
      </sect3>

      <sect3 id="term-ports">
	<title>Poorten</title>

	<para>Seri&euml;le poorten zijn apparaten die gebruikt worden
	  om gegevens te versturen tussen een &os; gastcomputer en een
	  terminal.  Deze sectie beschrijft de bestaande soorten
	  poorten en hoe deze aangesproken worden in &os;.</para>

	<sect4 id="term-portkinds">
	  <title>Soorten poorten</title>

	  <para>Er bestaan verschillende soorten seri&euml;le poorten.
	    Controleer of een kabel past op de poorten van een terminal
	    en een &os;-systeem alvorens deze te kopen of te
	    maken.</para>

	  <para>De meeste terminals hebben DB-25-poorten.  PC's,
	    inclusief PC's die &os; draaien, hebben DB-25- of
	    DB-9-poorten.  Indien een meerpoortige seri&euml;le kaart
	    voor een PC beschikbaar is, kan het zijn dat er RJ-12- of
	    RJ-45-poorten aanwezig zijn.</para>

	  <para>In documentatie die bij hardware zit, staan
	    specificaties over het soort poort dat gebruikt wordt.
	    Vaak volstaat ook een visuele inspectie van een
	    poort.</para>
	</sect4>

	<sect4 id="term-portnames">
	  <title>Poortnamen</title>

	  <para>In &os; wordt elke seri&euml;le poort benaderd door een
	    ingang in de map <filename>/dev</filename>.  Er zijn twee
	    verschillende soorten ingangen:</para>

	  <itemizedlist>
	    <listitem>
	      <para>Inbelpoorten heten
		<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>
		waarbij <replaceable>N</replaceable> het poortnummer
		is, beginnend met nul.  In het algemeen kunnen
		inbelpoorten voor terminals gebruikt worden.
		Inbelpoorten stellen de eis dat een seri&euml;le kabel
		ervoor zorgt dat het data carrier detect (DCD) signaal
		correct werkt.</para>
	    </listitem>

	    <listitem>
	      <para>Uitbelpoorten heten
		<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename>.
		In het algemeen worden uitbelpoorten niet voor
		terminals maar voor modems gebruikt.  Gebruik een
		uitbelpoort als een seri&euml;le kabel of terminal het
		carrier detect-signaal niet ondersteunt.</para>
	    </listitem>
	  </itemizedlist>

	  <para>Als er een terminal met de eerste seri&euml;le poort
	    (<devicename>COM1</devicename> in &ms-dos;) verbonden is,
	    wordt <filename>/dev/ttyu0</filename> gebruikt om naar de
	    terminal te verwijzen.  Als een terminal op de tweede
	    seri&euml;le poort is aangesloten (ook bekend als
	    <devicename>COM2</devicename>), dient
	    <filename>/dev/ttyu1</filename> gebruikt te worden,
	    enzovoort.</para>
	</sect4>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Kernelinstellingen</title>

      <para>&os; ondersteunt standaard vier seri&euml;le poorten.  In
	de wereld van &ms-dos; staan ze bekend als
	<devicename>COM1</devicename>, <devicename>COM2</devicename>,
	<devicename>COM3</devicename> en <devicename>COM4</devicename>.
	&os; ondersteunt momenteel <quote>domme</quote> meerpoortige
	seri&euml;le interfacekaarten, zoals de BocaBoard 1008 en 2016,
	alsook intelligentere meerpoortige kaarten van fabrikanten als
	Digiboard en Stallion Technologies.  De kernel kijkt echter
	alleen naar de standaard COM-poorten.</para>

      <para>Bekijk de boodschappen tijdens het opstarten van de kernel
	om te zien of de kernel seri&euml;le poorten herkent of gebruik
	het commando <command>/sbin/dmesg</command> om de
	opstartboodschappen van de kernel te herhalen.  Kijk in het
	bijzonder naar boodschappen die met de tekens
	<literal>sio</literal> beginnen.</para>

      <tip>
	<para>Gebruik het volgende commando om alleen de boodschappen
	  die het woord <literal>sio</literal> bevatten te zien:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>/sbin/dmesg | grep 'sio'</userinput></screen>
      </tip>

      <para>Voor bijvoorbeeld een systeem met vier seri&euml;le
	poorten, zijn dit de opstartboodschappen van de kernel die
	specifiek zijn voor de seri&euml;le poorten:</para>

      <screen>sio0 at 0x3f8-0x3ff irq 4 on isa
sio0: type 16550A
sio1 at 0x2f8-0x2ff irq 3 on isa
sio1: type 16550A
sio2 at 0x3e8-0x3ef irq 5 on isa
sio2: type 16550A
sio3 at 0x2e8-0x2ef irq 9 on isa
sio3: type 16550A</screen>

      <para>Als een kernel niet alle seri&euml;le poorten herkent, dan
	dient waarschijnlijk de kernel aangepast te worden in het
	bestand <filename>/boot/device.hints</filename>.  Het is ook
	mogelijk regels uit te schakelen of volledig te verwijderen
	voor apparaten die niet aanwezig zijn.</para>

      <para>Zie de hulppagina &man.sio.4; voor meer informatie over het
	instellen van seri&euml;le poorten en meerpoortige kaarten.
	Bij gebruik van een instellingenbestand dat eerder voor een
	andere versie van &os; werd gebruikt is voorzichtigheid geboden
	omdat de apparaatvlaggen en de syntaxis tussen de versies
	veranderd zijn.</para>

      <note>
	<para><literal>port IO_COM1</literal> is een substitutie voor
	  <literal>port 0x3f8</literal>, <literal>IO_COM2</literal> is
	  <literal>0x2f8</literal>, <literal>IO_COM3</literal> is
	  <literal>0x3e8</literal> en <literal>IO_COM4</literal> is
	  <literal>0x2e8</literal>, welke redelijk algemene
	  poortadressen zijn voor hun overeenkomstige seri&euml;le
	  poorten.  Interrupts 4, 3, 5 en 9 zijn redelijk algemene
	  interruptlijnen.  Reguliere seri&euml;le poorten kunnen
	  <emphasis>geen</emphasis> interrupts delen op ISA-bus-PC's
	  (meerpoortige kaarten hebben elektronica die alle 16550A's op
	  een kaart in staat stellen om &eacute;&eacute;n of twee
	  interruptlijnen te delen).</para>
      </note>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Speciale apparaatbestanden</title>

      <para>De meeste apparaten in de kernel worden benaderd met
	<quote>speciale apparaatbestanden</quote> die in de map
	<filename>/dev</filename> staan.  De apparaten
	<devicename>sio</devicename> worden benaderd met de apparaten
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>
	(inbellen) en
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename>
	(uitbellen).  &os; biedt ook initialisatie-apparaten
	(<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable>.init</filename>
	en
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable>.init</filename>)
	en slotapparaten
	(<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable>.lock</filename>
	en
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable>.lock</filename>).
	De initialisatie-apparaten worden gebruikt om telkens als een
	poort wordt geopend de parameters van de communicatiepoorten te
	initialiseren, zoals <literal>crtscts</literal> voor modems die
	gebruik maken van <literal>RTS/CTS</literal>-signalering voor
	gegevensstroombeheer.  De slotapparaten worden gebruikt om
	vlaggen op poorten op slot te zetten om te voorkomen dat
	gebruikers of programma's bepaalde parameters veranderen.  In
	de hulppagina's &man.termios.4;, &man.sio.4; en &man.stty.1;
	staat informatie over respectievelijk terminalinstellingen,
	apparaten op slot zetten en initialiseren en terminalopties
	instellen.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="serial-hw-config">
      <title>De seri&euml;le poort instellen</title>

      <indexterm><primary><devicename>ttyu</devicename></primary></indexterm>

      <indexterm><primary><devicename>cuau</devicename></primary></indexterm>

      <para>Het apparaat
	<devicename>ttyu<replaceable>N</replaceable></devicename> (of
	<devicename>cuau<replaceable>N</replaceable></devicename>) is
	het gebruikelijke apparaat dat geopend dient te worden voor de
	applicaties.  Wanneer een proces het apparaat opent, heeft het
	een standaardverzameling aan terminal I/O-instellingen.  Bekijk
	deze instellingen met het volgende commando:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>stty -a -f /dev/ttyu1</userinput></screen>

      <para>Als de instellingen van dit apparaat veranderd worden,
	blijven de instellingen geldig totdat het apparaat gesloten
	wordt.  Als het heropend wordt, gaat het terug naar de
	standaardverzameling.  Om de standaardverzameling te
	veranderen, dient het apparaat voor de <quote>initi&euml;le
	  toestand</quote> geopend te worden en die instellingen
	veranderd te worden.  Om bijvoorbeeld de
	<option>CLOCAL</option>-modus, 8-bits-communicatie en
	<option>XON/XOFF</option>-gegevensstroombeheer voor apparaat
	<devicename>ttyu5</devicename> standaard aan te zetten:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>stty -f /dev/ttyu5.init clocal cs8 ixon ixoff</userinput></screen>

      <indexterm>
	<primary>rc-bestanden</primary>

	<secondary><filename>rc.serial</filename></secondary>
      </indexterm>

      <para>De systeembrede initialisatie van de seri&euml;le apparaten
	wordt beheerd in <filename>/etc/rc.d/serial</filename>.  Dit
	bestand heeft invloed op de standaardinstellingen van
	seri&euml;le apparaten.</para>

      <para>Om te voorkomen dat bepaalde instellingen door een
	applicatie worden veranderd, dienen wijzigingen aan het
	<quote>slottoestand</quote>-apparaat te worden aangebracht.  Om
	bijvoorbeeld de snelheid van <devicename>ttyu5</devicename>
	vast te zetten op 57600&nbsp;bps:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>stty -f /dev/ttyu5.lock 57600</userinput></screen>

      <para>Nu blijft een applicatie die <devicename>ttyu5</devicename>
	en de snelheid van de poort probeert te veranderen zitten op
	57600&nbsp;bps.</para>

      <para>Uiteraard dienen de apparaten voor de initi&euml;le
	toestand en de slottoestand alleen voor het account
	<username>root</username> schrijfbaar te zijn.</para>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="term">
    <sect1info>
      <authorgroup>
	<author>
	  <firstname>Sean</firstname>
	  <surname>Kelly</surname>
	  <contrib>Bijgedragen door </contrib>
	</author>
	<!-- 28 juli 1996 -->
      </authorgroup>
    </sect1info>

    <title>Terminals</title>

    <warning>
      <para>Vanaf &os; 8.0 zijn de seri&euml;le poorten
	hernoemd van
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename> en
	van
	<filename>/dev/ttyd<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>.
	&os;&nbsp;7.X gebruikers moeten de documentatie aanpassen naar
	deze wijzigingen.</para>
    </warning>

    <indexterm><primary>terminals</primary></indexterm>

    <para>Terminals bieden een handige en goedkope manier om een &os;
      systeem te benaderen als de console van of een netwerk naar een
      computer niet beschikbaar is.  Deze sectie beschrijft hoe
      terminals met &os; te gebruiken.</para>

    <sect2 id="term-uses">
      <title>Types terminals en ze gebruiken</title>

      <para>De originele &unix;-systemen hadden geen consoles.  In
	plaats daarvan werd er aangemeld en werden programma's via
	terminals gedraaid die verbonden waren met de seri&euml;le
	poorten van een computer.  Het is goed vergelijkbaar met het
	gebruik van een modem en terminalsoftware om op een systeem op
	afstand in te bellen en werk te doen wat alleen uit tekst
	bestaat.</para>

      <para>De consoles van hedendaagse PC's kunnen grafische uitvoer
	van hoge kwaliteit produceren, maar de mogelijkheid om een
	aanmeldsessie op een seri&euml;le poort tot stand te brengen
	bestaat nog steeds op bijna elk hedendaags &unix;-achtig
	systeem.  &os; is geen uitzondering.  Door gebruik te maken van
	een terminal die aangesloten is op een ongebruikte seri&euml;le
	poort, kan er aangemeld worden en kan bijna elk tekstprogramma
	gedraaid worden dat normaalgesproken op de console of in een
	<command>xterm</command>-venster in het X Window-systeem
	gedraaid wordt.</para>

      <para>Een zakelijke gebruiker kan vele terminals aan een
	&os;-systeem koppelen en deze op de bureaus van medewerkers
	neerzetten.  Een thuisgebruiker kan een reservecomputer, zoals
	een oudere IBM PC of een &macintosh;, met de terminal verbinden
	met een krachtigere computer die &os; draait.  Op deze manier
	kan wat anders een computer voor een enkele gebruiker zou zijn,
	worden veranderd in een krachtig systeem voor meerdere
	gebruikers.</para>

      <para>Er zijn drie soorten terminals voor &os;:</para>

      <itemizedlist>
	<listitem>
	  <para><link linkend="term-dumb">Domme
	      terminals</link>;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para><link linkend="term-pcs">PC's die als terminals
	      dienen</link>;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para><link linkend="term-x">X-terminals</link>.</para>
	</listitem>
      </itemizedlist>

      <para>De overige subsecties beschrijven elk van deze
	soorten.</para>

      <sect3 id="term-dumb">
	<title>Domme terminals</title>

	<para>Domme terminals zijn gespecialiseerde stukken hardware
	  die computers door seri&euml;le kabels kunnen verbinden.  Ze
	  worden <quote>dom</quote> genoemd omdat ze alleen maar tekst
	  kunnen weergeven, verzenden en ontvangen.  Het is niet
	  mogelijk om programma's op deze terminals te draaien.  De
	  computer waar ze op zijn aangesloten heeft de benodigde
	  kracht om tekstverwerkers, compilers, e-mail, spellen,
	  enzovoort te draaien.</para>

	<para>Er zijn honderden soorten domme terminals gemaakt door
	  vele fabrikanten, inclusief de VT-100 van Digital Equipment
	  Corporation en de WY-75 van Wyse.  Bijna elke soort werkt met
	  &os;.  Sommige terminals uit de hoogste klasse kunnen zelfs
	  grafisch weergeven, maar slechts bepaalde softwarepakketten
	  kunnen gebruik maken van deze geavanceerde mogelijkheden.</para>

	<para>Domme terminals zijn ook populair in werkomgevingen
	  waarin gebruikers geen toegang tot grafische applicaties
	  nodig hebben, zoals die door het X Window systeem worden
	  geleverd.</para>
      </sect3>

      <sect3 id="term-pcs">
	<title>PC's die als terminal dienen</title>

	<para>Indien een <link
	    linkend="term-dumb">domme terminal</link> net genoeg
	  mogelijkheden heeft om tekst weer te geven, te verzenden en
	  te ontvangen, dan kan zeker elke reserve-PC een domme
	  terminal zijn.  De enige benodigdheden zijn de juiste kabel
	  en wat <emphasis>terminal-emulatie</emphasis> software om op
	  de computer te draaien.</para>

	<para>Zo'n opstelling is populair in thuissituaties.  Indien
	  bijvoorbeeld persoon A werkt op de console van een
	  &os;-systeem, kan persoon B wat alleen-tekst-werk verrichten
	  op een minder krachtige PC die als terminal met het
	  &os;-systeem verbonden is.</para>

	<para>Er zijn minstens twee applicaties beschikbaar in het
	  basissysteem van &os; welke gebruikt kunnen worden om te
	  communiceren door een seri&euml;le connectie: &man.cu.1;
	  en &man.tip.1;.</para>

	<para>Om een connectie op te zetten vanaf een systeem dat &os;
	  draait naar een seri&euml;le connectie van een andere machine
	  kan het volgende gedaan worden:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>cu -l <replaceable>serial-port-device</replaceable></userinput></screen>

	<para>Hierbij is <quote>serial-port-device</quote> de naam is
	  van de speciale apparaatnode die gebruikt wordt voor de
	  seri&euml;le poort op het systeem.  Deze bestanden heten
	  <devicename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></devicename>.</para>

	<para>Het <quote>N</quote> gedeelte van de apparaatnaam is het
	  nummer van de seri&euml;le poort.</para>

	<note>
	  <para>Let op, de apparaatnummers beginnen in &os; bij nul en
	    niet bij &eacute;&eacute;n (zoals ze bijvoorbeeld wel doen
	    bij &ms-dos; gebaseerde systemen).  Dit betekend dat wat
	    &ms-dos; gebaseerde systemen <devicename>COM1</devicename>
	    noemt bij &os; meestal <filename>/dev/cuau0</filename>
	    genoemd wordt.</para>
	</note>

	<note>
	  <para>Sommige mensen preferen andere programma's die
	    beschikbaar zijn via de Ports Collectie.  De ports
	    bevatten een aantal programma's die hetzelfde kunnen
	    werken als &man.cu.1; en &man.tip.1;, zoals
	    <filename role="package">comms/minicom</filename>.</para>
	</note>
      </sect3>

      <sect3 id="term-x">
	<title>X-terminals</title>

	<para>X-terminals behoren tot de meest geavanceerde
	  terminalsoort die beschikbaar is.  In plaats van dat ze
	  verbinding maken met een seri&euml;le poort, maken ze meestal
	  verbinding met een netwerk zoals Ethernet.  In plaats van
	  dat ze alleen tekstapplicaties weergeven, kunnen ze elke
	  X-applicatie weergeven.</para>

	<para>X-terminals worden slechts voor de compleetheid
	  ge&iuml;ntroduceerd.  Dit hoofdstuk behandelt echter
	  <emphasis>niet</emphasis> de installatie, het instellen of
	  het gebruik van X-terminals.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2 id="term-config">
      <title>Instellen</title>

      <para>Deze sectie beschrijft wat in te stellen op een os;-systeem
	om een aanmeldsessie op een terminal mogelijk te maken.  De
	sectie gaat ervan uit dat er al een kernel is ingesteld met
	ondersteuning voor een seri&euml;le poort waar de terminal op
	is aangesloten en dat deze verbonden is.</para>

      <para>In <xref linkend="boot"> staat beschreven dat het proces
	<command>init</command> verantwoordelijk is voor het beheer van
	alle processen en voor de initialisatie tijdens het opstarten
	van een systeem.  E&eacute;n van de taken die door
	<command>init</command> wordt uitgevoerd is het lezen van het
	bestand <filename>/etc/ttys</filename> en het starten van een
	proces <command>getty</command> op de beschikbare terminals.
	Het proces <command>getty</command> is verantwoordelijk voor
	het lezen van een aanmeldnaam en het starten van het programma
	<command>login</command>.</para>

      <para>Voer volgende stappen als <username>root</username> uit om
	terminals voor een &os;-systeem in te stellen:</para>

      <procedure>
	<step>
	  <para>Voeg een regel aan <filename>/etc/ttys</filename> toe
	    voor de ingang in de map <filename>/dev</filename> voor een
	    seri&euml;le poort als deze er nog niet is;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Specificeer dat <command>/usr/libexec/getty</command>
	    uitgevoerd moet worden op de poort en het juiste type
	    <replaceable>getty</replaceable> van het bestand
	    <filename>/etc/gettytab</filename>;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Specificeer het standaard terminaltype;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Stel de poort in op <quote>on</quote>;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Specificeer of de poort <quote>secure</quote> dient te
	    zijn;</para>
	</step>

	<step>
	  <para><command>init</command> dient
	    <filename>/etc/ttys</filename> opnieuw te lezen.</para>
	</step>
      </procedure>

      <para>Als optionele stap kan het wenselijk zijn om een eigen type
	<replaceable>getty</replaceable> aan te maken voor stap 2 door
	een ingang in <filename>/etc/gettytab</filename> te maken.  Dit
	wordt hier niet beschreven.  Meer informatie staat in de
	hulppagina's &man.gettytab.5; en &man.getty.8;.</para>

      <sect3 id="term-etcttys">
	<title>Een regel aan <filename>/etc/ttys</filename>
	  toevoegen</title>

	<para>Het bestand <filename>/etc/ttys</filename> bevat alle
	  poorten op een &os;-systeem waar aanmelden is toegestaan.  De
	  eerste virtuele console <devicename>ttyv0</devicename> staat
	  bijvoorbeeld in dit bestand vermeld.  Met deze vermelding kan
	  er op de console worden aangemeld.  Dit bestand bevat ook
	  vermeldingen voor de andere virtuele consoles, seri&euml;le
	  poorten en pseudo-tty's.  Vermeld voor een vast aangesloten
	  terminal de <filename>/dev</filename>-regel van de
	  seri&euml;le poort zonder het
	  <filename>/dev</filename>-gedeelte
	  (<filename>/dev/ttyv0</filename> wordt bijvoorbeeld
	  <devicename>ttyv0</devicename>).</para>

	<para>Een standaard &os; installatie bevat een bestand
	  <filename>/etc/ttys</filename> met ondersteuning voor de
	  eerste vier seri&euml;le poorten:
	  <devicename>ttyu0</devicename> tot en met
	  <devicename>ttyu3</devicename>.  Indien er aan een van deze
	  poorten een terminal wordt gekoppeld is het niet nodig om een
	  regel toe te voegen.</para>

	<example id="ex-etc-ttys">
	  <title>Terminalregels aan <filename>/etc/ttys</filename>
	    toevoegen</title>

	  <para>Stel dat er twee terminals verbonden moeten worden met
	    een systeem: een Wyse-50 en een oude 286 IBM-PC waarop
	    <application>Procomm</application> terminalsoftware draait
	    dat een VT-100 terminal emuleert.  De Wyse wordt met de
	    tweede seri&euml;le poort verbonden en de 286 met de zesde
	    seri&euml;le poort (een poort op een meerpoortige
	    seri&euml;le kaart).  De overeenkomstige regels in
	    <filename>/etc/ttys</filename> zien er als volgt
	    uit:</para>

	  <programlisting>ttyu1<co
	    id="co-ttys-line1col1">  "/usr/libexec getty std.38400"<co
	    id="co-ttys-line1col2">  wy50<co
	    id="co-ttys-line1col3">  on<co
	    id="co-ttys-line1col4">  insecure<co
	    id="co-ttys-line1col5">
ttyu5   "/usr/libexec/getty std.19200"  vt100  on  insecure</programlisting>

	  <calloutlist>
	    <callout arearefs="co-ttys-line1col1">
	      <para>Het eerste veld specificeert normaalgesproken de
		naam van het speciale terminalbestand zoals dat in
		<filename>/dev</filename> staat.</para>
	    </callout>

	    <callout arearefs="co-ttys-line1col2">
	      <para>Het tweede veld bevat het commando dat voor deze
		regel uitgevoerd moet worden, meestal is dit
		&man.getty.8;.  <command>getty</command> initialiseert
		en opent een lijn, stelt een snelheid in, vraagt om een
		gebruikersnaam en draait daarna het programma
		&man.login.1;.</para>

	      <para>Het programma <command>getty</command> accepteert
		&eacute;&eacute;n (optionele) parameter op de
		opdrachtregel, het type
		<replaceable>getty</replaceable>.  Een type
		<replaceable>getty</replaceable> stelt karakteristieken
		op een terminallijn in, zoals de bps-snelheid en de
		pariteit.  Het programma <command>getty</command> leest
		deze karakteristieken uit het bestand
		<filename>/etc/gettytab</filename>.</para>

	      <para>Het bestand <filename>/etc/gettytab</filename>
		bevat een hoop regels voor zowel oude als nieuwe
		terminallijnen.  In bijna alle gevallen werken de
		regels die met de tekst <literal>std</literal> beginnen
		voor vast aangesloten terminals.  Deze regels negeren
		pariteit.  Er is een <literal>std</literal>-regel voor
		elke bps-snelheid van 110 tot en met 115200.  Uiteraard
		kunnen eigen regels aan dit bestand worden toegevoegd.
		De hulppagina &man.gettytab.5; biedt meer
		informatie.</para>

	      <para>Zorg er tijdens het instellen van het type
		<replaceable>getty</replaceable> in het bestand
		<filename>/etc/ttys</filename> voor dat de
		communicatie-instellingen op de terminal ermee
		over komen.</para>

	      <para>In bovenstaand voorbeeld gebruikt de Wyse-50 geen
		pariteit en maakt deze verbinding met 38400&nbsp;bps.
		De 286&nbsp;PC gebruikt geen pariteit en maakt
		verbinding met 19200&nbsp;bps.</para>
	    </callout>

	    <callout arearefs="co-ttys-line1col3">
	      <para>Het derde veld bevat het type terminal dat
		normaalgesproken is verbonden met de tty-lijn.  Voor
		inbelpoorten wordt voor dit veld normaalgesproken
		<literal>unknown</literal> of <literal>dialup</literal>
		gebruikt omdat gebruikers bijna elk type terminal of
		software gebruiken om in te bellen.  Voor terminals met
		een vaste aansluiting verandert het type terminal niet,
		dus kan in dit veld een echt terminaltype uit het
		databasebestand &man.termcap.5; worden gebruikt.</para>

	      <para>In bovenstaand voorbeeld gebruikt de Wyse-50 het
		echte terminaltype, terwijl de 286 PC die
		<application>Procomm</application> draait zo ingesteld
		wordt dat deze een VT-100 emuleert.</para>
	    </callout>

	    <callout arearefs="co-ttys-line1col4">
	      <para>Het vierde veld geeft aan of de poort aan moet
		staan.  Indien hier <literal>on</literal> staat, start
		<command>init</command> het programma in het tweede
		veld, <command>getty</command>, op.  Indien hier
		<literal>off</literal> staat wordt
		<command>getty</command> niet uitgevoerd en kan er
		daarom niet op de poort worden aangemeld.</para>
	    </callout>

	    <callout arearefs="co-ttys-line1col5">
	      <para>Het laatste veld geeft aan of de poort veilig is.
		Indien deze poort als veilig is aangemerkt betekent dit
		dat er genoeg vertrouwen is om de gebruiker
		<username>root</username> (of iedere andere account met
		een gebruikers-id 0) aan te laten melden via deze poort.
		Onveilige poorten staan aanmelden door
		<username>root</username> niet toe.  Meld op onveilige
		poorten eerst aan een account zonder rechten en gebruik
		daarna &man.su.1; of een soortgelijk mechanisme om
		rootrechten te verkrijgen.</para>

	      <para>Het wordt sterk aangeraden om
		<quote>insecure</quote> zelfs voor terminals achter
		gesloten deuren te gebruiken.  Het is vrij gemakkelijk
		om aan te melden en <command>su</command> te gebruiken
		indien rootrechten nodig zijn.</para>
	    </callout>
	  </calloutlist>
	</example>
      </sect3>

      <sect3 id="term-hup">
	<title><command>init</command> forceren om
	  <filename>/etc/ttys</filename> opnieuw te lezen</title>

	<para>Stuur na het maken van de benodigde veranderingen aan het
	  bestand <filename>/etc/ttys</filename> een SIGHUP-signaal
	  (ophangen) naar het proces <command>init</command> om het te
	  dwingen het instellingenbestand opnieuw te lezen:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>kill -HUP 1</userinput></screen>

	<note>
	  <para><command>init</command> is altijd het eerste proces dat
	    op een systeem gedraaid wordt, daarom heeft het altijd PID
	    1.</para>
	</note>

	<para>Indien alles juist is ingesteld, alle kabels juist zijn
	  aangesloten en alle terminals aanstaan, draait er op elke
	  terminal een proces <command>getty</command> en is er een
	  aanmeldprompt zichtbaar op de terminals.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2 id="term-debug">
      <title>Problemen met een verbinding oplossen</title>

      <para>Zelfs met de grootste aandacht voor details kan er nog
	steeds iets mis gaan met het instellen van een terminal.  Hier
	is een lijst van symptomen en mogelijke oplossingen.</para>

      <sect3>
	<title>Er verschijnt geen aanmeldprompt</title>

	<para>Controleer of de terminal is aangesloten en aan staat.
	  Indien het een PC is die als terminal fungeert, controleer of
	  de terminalemulatiesoftware op de juiste seri&euml;le poort
	  draait.</para>

	<para>Controleer of de kabel stevig verbonden is met zowel de
	  terminal als de &os; computer en dat de kabel van het juiste
	  soort is.</para>

	<para>Controleer of de terminal en &os; dezelfde bps-snelheid
	  en pariteit gebruiken.  Indien de terminal een beeldscherm
	  is, controleer dan of de video- en helderheidsniveaus zijn
	  ingesteld.  Indien de terminal een printer is, controleer of
	  er voldoende papier en inkt aanwezig zijn.</para>

	<para>Controleer of er een proces <command>getty</command>
	  draait dat de terminal bedient.  Om bijvoorbeeld een lijst
	  van draaiende <command>getty</command>-processen te
	  krijgen:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>ps -axww|grep getty</userinput></screen>

	<para>Er zou een regel voor de terminal zichtbaar moeten zijn.
	  Het volgende scherm geeft bijvoorbeeld weer dat
	  <command>getty</command> op de tweede seri&euml;le poort
	  <devicename>ttyu1</devicename> draait en de regel
	  <literal>std.38400</literal> in
	  <filename>/etc/gettytab</filename> gebruikt:</para>

	<screen>22189  d1  Is+   0:00.03 /usr/libexec/getty std.38400 ttyu1</screen>

	<para>Indien er geen proces <command>getty</command> draait,
	  controleer dan of de poort in <filename>/etc/ttys</filename>
	  aan staat.  Draai <command>kill -HUP 1</command> nadat het
	  bestand <filename>ttys</filename> is gewijzigd.</para>

	<para>Indien het proces <command>getty</command> draait maar de
	  terminal nog steeds geen aanmeldprompt weergeeft of als het
	  een prompt weergeeft maar er niet getypt kan worden, kan het
	  zijn dat de terminal of de kabel hardwarematige handshaking
	  niet ondersteunt.  Probeer om de regel in
	  <filename>/etc/ttys</filename> van
	  <literal>std.38400</literal> in
	  <literal>3wire.38400</literal> te veranderen (draai na het
	  wijzigen van <filename>/etc/ttys</filename> <command>kill
	    -HUP 1</command>).  De regel <literal>3wire</literal> is
	  vergelijkbaar met de regel <literal>std</literal>, maar
	  negeert hardwarematige handshaking.  Het kan nodig zijn om de
	  baudsnelheid te verlagen of om softwarematig doorvoerbeheer
	  aan te zetten als <literal>3wire</literal> gebruikt wordt, om
	  overspoelde buffers te voorkomen.</para>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Als er rommel in plaats van een aanmeldprompt
	  verschijnt</title>

	<para>Controleer of de terminal en &os; dezelfde bps-snelheid
	  en pariteit gebruiken.  Controleer de
	  <command>getty</command>-processen op het gebruik van het
	  juiste type <command>getty</command>.  Indien dit niet het
	  geval is, wijzig dan <filename>/etc/ttys</filename> en draai
	  <command>kill -HUP 1</command>.</para>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Tekens verschijnen dubbel en/of het wachtwoord
	  verschijnt tijdens de invoer</title>

	<para>Wijzig de terminal (of de terminalemulatiesoftware) van
	  <quote>half duplex</quote> of <quote>local echo</quote> naar
	  <quote>full duplex</quote>.</para>
      </sect3>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="dialup">
    <sect1info>
      <authorgroup>
	<author>
	  <firstname>Guy</firstname>
	  <surname>Helmer</surname>
	  <contrib>Bijgedragen door </contrib>
	</author>
      </authorgroup>
      <authorgroup>
	<author>
	  <firstname>Sean</firstname>
	  <surname>Kelly</surname>
	  <contrib>Toevoegingen door </contrib>
	</author>
      </authorgroup>
    </sect1info>

    <title>Inbeldienst</title>

    <warning>
      <para>Vanaf &os; 8.0 zijn de seri&euml;le poorten
	hernoemd van
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename> en
	van
	<filename>/dev/ttyd<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>.
	&os;&nbsp;7.X gebruikers moeten de documentatie aanpassen naar
	deze wijzigingen.</para>
    </warning>

    <para>Het instellen van het &os;-systeem voor inbeldiensten is
      vrijwel gelijk aan het verbinden van terminals, behalve dat er
      met modems in plaats van terminals wordt gewerkt.</para>

    <sect2>
      <title>Externe en interne modems</title>

      <para>Externe modems lijken gemakkelijker voor het inbellen,
	omdat externe modems vaak semi-permanent ingesteld kunnen
	worden via parameters die in een niet-vluchtig RAM worden
	opgeslagen en ze hebben gewoonlijk LED's die de toestand van
	belangrijke RS-232-signalen weergeven.  Knipperende LED's maken
	indruk op bezoekers, maar LED's zijn ook zeer nuttig om te zien
	of een modem goed functioneert.</para>

      <para>Interne modems hebben vaak geen niet-vluchtig RAM en het
	kan dus voorkomen dat de instelmogelijkheden beperkt zijn tot
	het instellen van DIP-schakelaars.  Als een intern modem al
	indicatie-LED's voor signalen heeft, zijn ze moeilijk te zien
	in de behuizing van een systeem.</para>

      <sect3>
	<title>Modems en kabels</title>

	<indexterm><primary>modem</primary></indexterm>

	<para>Bij gebruik van een extern modem is uiteraard een juiste
	  kabel nodig.  Een standaard RS-232C seri&euml;le kabel
	  moet voldoen zolang alle normale signalen zijn
	  aangesloten.</para>

	<table frame="none" pgwide="1" id="serialcomms-signal-names">
	  <title>Signaalnamen</title>

	  <tgroup cols="5">
	    <thead>
	      <row>
		<entry align="left">Acroniemen</entry>

		<entry align="left">Namen</entry>
	      </row>
	    </thead>

	    <tbody>
	      <row>
		<entry><acronym>RD</acronym></entry>

		<entry>Received Data (ontvangen gegevens)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>TD</acronym></entry>

		<entry>Transmitted Data (verzonden gegevens)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>DTR</acronym></entry>

		<entry>Data Terminal Ready (gegevensterminal
		  gereed)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>DSR</acronym></entry>

		<entry>Data Set Ready (gegevensverzameling
		  gereed)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>DCD</acronym></entry>

		<entry>Data Carrier Detect (RS-232's detector voor
		  signaal lijn-ontvangen)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>SG</acronym></entry>

		<entry>Signal Ground (signaalaarde)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>RTS</acronym></entry>

		<entry>Request to Send (verzoek om te zenden)</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><acronym>CTS</acronym></entry>

		<entry>Clear to Send (gereed om te zenden)</entry>
	      </row>
	    </tbody>
	  </tgroup>
	</table>

	<para>&os; heeft de signalen <acronym>RTS</acronym> en
	  <acronym>CTS</acronym> nodig voor doorstroombeheer bij
	  snelheden van meer dan 2400&nbsp;bps, het signaal
	  <acronym>CD</acronym> om te bepalen wanneer een oproep
	  beantwoord of geannuleerd is, en het signaal
	  <acronym>DTR</acronym> om een modem opnieuw in te stellen
	  nadat een sessie voltooid is.  Op sommige kabels ontbreken
	  sommige benodigde signalen.  Dus als zich problemen voordoen,
	  zoals een aanmeldsessie die niet weggaat nadat de verbinding
	  verbroken is, kan dit aan de kabel liggen.</para>

	<para>Net als andere &unix;-achtige besturingssystemen gebruikt
	  &os; hardwaresignalen om te bepalen of een oproep beantwoord
	  of weggedrukt is en om met het modem op te hangen en dit
	  opnieuw in te stellen na een oproep.  &os; vermijdt het
	  versturen van commando's naar een modem en het bekijken van
	  de toestand van een modem.  Dit kan vreemd lijken als bekend
	  is hoe modems met PC-gebaseerde prikbordsystemen (BBS)
	  verbinden.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Overwegingen voor de seri&euml;le interface</title>

      <para>&os; ondersteunt EIA RS-232C (CCITT V.24)
	communicatie-interfaces gebaseerd op NS8250, NS1645, NS16550 en
	NS16550A.  De 8250- en 16450-apparaten hebben buffers van een
	enkel karakter.  Het 16550-apparaat biedt een buffer van 16
	karakters, wat betere systeemprestaties toestaat.  Door fouten
	in platte 16550's is het niet mogelijk de buffer van 16
	karakters te gebruiken, dus gebruik indien mogelijk 16550A's.
	Omdat apparaten met een buffer van een enkel karakter meer werk
	door het besturingssysteem vereisen dan apparaten met een
	buffer van 16 karakters, ligt de voorkeur bij seri&euml;le
	interfacekaarten gebaseerd op de 16550A.  Indien een systeem
	veel actieve seri&euml;le poorten heeft of zwaar belast wordt,
	zijn kaarten gebaseerd op de 16550A beter voor communicatie met
	een lage foutenratio.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Snel overzicht</title>

      <indexterm><primary>getty</primary></indexterm>

      <para>Net als met terminals zet <command>init</command> een
	<command>getty</command>-proces op voor elke seri&euml;le poort
	die voor inbelverbindingen is ingesteld.  Indien bijvoorbeeld
	een modem aan <filename>/dev/ttyu0</filename> is gekoppeld, kan
	het commando <command>ps ax</command> het volgende
	weergeven:</para>

      <screen> 4850 ??  I     0:00.09 /usr/libexec/getty V19200 ttyu0</screen>

      <para>Wanneer een gebruiker naar de modemlijn belt en de modems
	verbinding maken, wordt de <acronym>CD</acronym>-lijn (Carrier
	Detect) door het modem gerapporteerd.  De kernel merkt op dat
	een draaggolf is gesignaleerd en laat <command>getty</command>
	het openen van de poort voltooien.  <command>getty</command>
	stuurt een prompt <prompt>login:</prompt> met de initieel
	gespecificeerde lijnsnelheid.  <command>getty</command> bekijkt
	of er geldige karakters zijn ontvangen en probeert, in een
	typische opstelling, indien het rommel aantreft (waarschijnlijk
	omdat de snelheid waarmee het modem verbindt afwijkt van de
	snelheid van <command>getty</command>) de lijnsnelheden aan te
	passen totdat het redelijke karakters ontvangt.</para>

      <indexterm><primary><command>/usr/bin/login</command></primary></indexterm>

      <para>Nadat een gebruikersnaam is opgegeven voert
	<command>getty</command> <filename>/usr/bin/login</filename>
	uit, die het aanmelden voltooit door te vragen naar het
	wachtwoord van een gebruiker en daarna de shell van een
	gebruiker op te starten.</para>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Instellingenbestanden</title>

      <para>Er zijn drie systeeminstellingenbestanden in de map
	<filename>/etc</filename> die waarschijnlijk gewijzigd moeten
	worden om inbellen op een &os;-systeem toe te staan.  Het
	eerste bestand, <filename>/etc/gettytab</filename>, bevat
	informatie om de daemon <filename>/usr/libexec/getty</filename>
	in te stellen.  Het tweede bestand,
	<filename>/etc/ttys</filename> bevat informatie voor
	<filename>/sbin/init</filename> dat vertelt op welke
	<filename>tty</filename> apparaten een proces
	<command>getty</command> moet draaien.  Als laatste kunnen in
	het script <filename>/etc/rc.d/serial</filename> commando's
	geplaatst worden om poorten te initialiseren.</para>

      <para>Er bestaan twee stromingen met betrekking tot inbelmodems
	op &unix;.  De ene houdt ervan om modems en systemen in te
	stellen zodat de lokale computer-naar-modem RS-232-interface
	met een vaste snelheid werkt, ongeacht de snelheid waarmee een
	gebruiker-op-afstand inbelt.  Het voordeel van deze instelling
	is dat een gebruiker-op-afstand altijd meteen een aanmeldprompt
	van een systeem ziet.  Het nadeel is dat een systeem niet weet
	wat de werkelijke gegevenssnelheid van een gebruiker is en dus
	passen programma's die met een volledig scherm werken, zoals
	<application>Emacs</application>, hun methode om het scherm te
	tekenen niet aan om hun reactie beter te maken voor langzame
	verbindingen.</para>

      <para>De andere stroming stelt de RS-232-interface van een modem
	zo in dat de snelheid ervan varieert met de verbindingssnelheid
	van een gebruiker-op-afstand.  Zo zorgen V.32bis-verbindingen
	(14,4&nbsp;kbps) met een modem ervoor dat een modem de
	RS-232-interface op 19,2&nbsp;kbps laat draaien, terwijl
	verbindingen op 2400&nbsp;bps ervoor zorgen dat de
	RS-232-interface van een modem op 2400&nbsp;bps draait.  Omdat
	<command>getty</command> meldingen over de verbindingssnelheid
	van een gegeven modem niet begrijpt, geeft
	<command>getty</command> een bericht <prompt>login:</prompt> op
	een initi&euml;le snelheid en kijkt het naar de karakters die
	als antwoord terugkomen.  Als een gebruiker rommel ziet, wordt
	ervan uitgegaan dat deze weet dat de <keycap>Enter</keycap>
	toets ingedrukt moet worden totdat een herkenbaar prompt
	zichtbaar is.  Indien de gegevenssnelheden niet overeenkomen,
	ziet <command>getty</command> alles wat een gebruiker intypt
	als <quote>rommel</quote>, probeert het op de volgende snelheid
	over te gaan en het geeft opnieuw het prompt
	<prompt>login:</prompt>.  Deze procedure kan ad nauseam
	doorgaan, maar normaal gesproken zijn er slechts een stuk of
	twee toetsaanslagen nodig voordat een gebruiker een juist
	prompt ziet.  Het is duidelijk dat deze aanmeldprocedure er
	niet zo mooi uitziet als de methode
	<quote>vaste-snelheid</quote>, maar een gebruiker met een
	langzame verbinding zou betere interactiviteit moeten beleven
	met programma's die met een volledig scherm werken.</para>

      <para>Deze sectie poogt om neutrale informatie over instellingen
	te geven, maar is geneigd om de gegevenssnelheid van het modem
	af te laten hangen van de verbindingssnelheid.</para>

      <sect3>
	<title><filename>/etc/gettytab</filename></title>

	<indexterm><primary><filename>/etc/gettytab</filename></primary></indexterm>

	<para><filename>/etc/gettytab</filename> is een bestand met
	  informatie over instellingen voor &man.getty.8; in de stijl
	  van &man.termcap.5;.  In de hulppagina van &man.gettytab.5;
	  staat de volledige informatie over het formaat van het
	  bestand en de lijst met mogelijkheden.</para>

	<sect4>
	  <title>Vaste snelheid instellen</title>

	  <para>Indien de snelheid van een modem om gegevens te
	    communiceren op een bepaalde waarde wordt vastgezet, is het
	    waarschijnlijk niet nodig om wijzigingen aan te brengen in
	    <filename>/etc/gettytab</filename>.</para>
	</sect4>

	<sect4>
	  <title>Overeenkomstige snelheid instellen</title>

	  <para>In <filename>/etc/gettytab</filename> dient een regel
	    ingesteld te worden om <command>getty</command> informatie
	    te geven over de snelheden die voor het modem gewenst zijn.
	    Indien een 2400&nbsp;bps modem aanwezig is, kan
	    waarschijnlijk de bestaande regel <literal>D2400</literal>
	    gebruikt worden.</para>

	  <programlisting>#
# Voor snelle inbelterminals, 2400/1200/300 roterend (er kan met beide kanten begonnen worden)
#
D2400|d2400|Fast-Dial-2400:\
	:nx=D1200:tc=2400-baud:
3|D1200|Fast-Dial-1200:\
	:nx=D300:tc=1200-baud:
5|D300|Fast-Dial-300:\
	:nx=D2400:tc=300-baud:</programlisting>

	  <para>Indien er een modem voor hogere snelheden aanwezig is,
	    dient er waarschijnlijk een regel aan
	    <filename>/etc/gettytab</filename> toegevoegd te worden.
	    Hieronder staat een regel die gebruikt kan worden voor een
	    14,4&nbsp;kbps modem met een maximale interface-snelheid
	    van 19,2&nbsp;kbps:</para>

	  <programlisting>#
# Toevoegingen voor een V.32bis modem
#
um|V300|High Speed Modem at 300,8-bit:\
	:nx=V19200:tc=std.300:
un|V1200|High Speed Modem at 1200,8-bit:\
	:nx=V300:tc=std.1200:
uo|V2400|High Speed Modem at 2400,8-bit:\
	:nx=V1200:tc=std.2400:
up|V9600|High Speed Modem at 9600,8-bit:\
	:nx=V2400:tc=std.9600:
uq|V19200|High Speed Modem at 19200,8-bit:\
	:nx=V9600:tc=std.19200:</programlisting>

	  <para>Dit resulteert in 8-bits verbindingen zonder
	    pariteit.</para>

	  <para>Het bovenstaande voorbeeld begint met een
	    communicatiesnelheid van 19,2&nbsp;kbps (voor een
	    V.32bis-verbinding), daarna doorloopt het 9600&nbsp;bps
	    (voor V.32), 2400&nbsp;bps, 1200&nbsp;bps, 300&nbsp;bps en
	    daarna weer 19,2&nbsp;kbps.  Het doorlopen van de
	    communicatiesnelheid is met de mogelijkheid
	    <literal>nx=</literal> (<quote>volgende tabel</quote>)
	    ge&iuml;mplementeerd.  Elk van deze regels gebruikt een
	    regel <literal>tc=</literal> (<quote>tabel
	      continu&euml;ren</quote>) om de rest van de
	      <quote>standaard</quote>-instellingen voor een bepaalde
	    gegevenssnelheid op te pikken.</para>

	  <para>Indien er een 28,8&nbsp;kbps modem aanwezig is en/of
	    het gewenst is om voordeel uit de compressie met een
	    14,4&nbsp;kbps te halen, is het nodig om hogere
	    communicatiesnelheden dan 19,2&nbsp;kbps te gebruiken.
	    Hieronder staat een voorbeeld van een regel voor
	    <filename>gettytab</filename> die begint met
	    57,6&nbsp;kbps.</para>

	  <programlisting>#
# Toevoegingen voor een V.32bis of V.34 modem
# beginnend bij 57,6 kbps
#
vm|VH300|Very High Speed Modem at 300,8-bit:\
	:nx=VH57600:tc=std.300:
vn|VH1200|Very High Speed Modem at 1200,8-bit:\
	:nx=VH300:tc=std.1200:
vo|VH2400|Very High Speed Modem at 2400,8-bit:\
	:nx=VH1200:tc=std.2400:
vp|VH9600|Very High Speed Modem at 9600,8-bit:\
	:nx=VH2400:tc=std.9600:
vq|VH57600|Very High Speed Modem at 57600,8-bit:\
	:nx=VH9600:tc=std.57600:</programlisting>

	  <para>Indien een CPU langzaam of een systeem zwaar belast is
	    en er geen seri&euml;le poorten gebaseerd op 16550A
	    aanwezig zijn, kunnen er <errorname>sio</errorname>
	    <quote>silo</quote>-fouten optreden bij
	    57,6&nbsp;kbps.</para>
	</sect4>
      </sect3>

      <sect3 id="dialup-ttys">
	<title><filename>/etc/ttys</filename></title>

	<indexterm><primary><filename>/etc/ttys</filename></primary></indexterm>

	<para>Het instellen van het bestand
	  <filename>/etc/ttys</filename> staat beschreven in <xref
	    linkend="ex-etc-ttys">.  Het instellen van modems is
	  vergelijkbaar maar er moet een ander argument aan
	  <command>getty</command> doorgegeven worden en er moet een
	  ander type terminal doorgegeven te worden.  Het algemene
	  formaat voor zowel vaste snelheid als overeenkomstige
	  snelheid is:</para>

	<programlisting>ttyu0   "/usr/libexec/getty <replaceable>xxx</replaceable>"   dialup on</programlisting>

	<para>Het eerste item op bovenstaande regel is het speciale
	  apparaatbestand.  <devicename>ttyu0</devicename> betekent dat
	  <filename>/dev/ttyu0</filename> het bestand is dat door
	  <command>getty</command> in de gaten wordt gehouden.  Het
	  tweede item,
	  <literal>"/usr/libexec/getty<replaceable>xxx</replaceable>"</literal>
	  (<replaceable>xxx</replaceable> wordt vervangen door de
	  initi&euml;le mogelijkheden van
	  <filename>gettytab</filename>) is het proces dat door
	  <command>init</command> op het apparaat gedraaid wordt.  Het
	  derde item, <literal>dialup</literal>, is het standaard
	  terminaltype.  De vierde parameter, <literal>on</literal>,
	  geeft aan <command>init</command> aan dat de lijn
	  operationeel is.  Er kan een vijfde parameter zijn,
	  <literal>secure</literal>, maar gebruik deze alleen voor
	  terminals die fysiek veilig zijn (zoals de
	  systeemconsole).</para>

	<para>Het standaard terminaltype (<literal>dialup</literal> in
	  bovenstaand voorbeeld) mag afhangen van lokale voorkeuren.
	  Het traditionele standaard terminaltype voor inbellijnen is
	  <literal>dialup</literal>, zodat gebruikers hun
	  aanmeldscripts kunnen aanpassen om op te merken wanneer het
	  terminal <literal>dialup</literal> is en automatisch hun
	  terminaltype kunnen aanpassen.  Wellicht is het makkelijker
	  om <literal>vt102</literal> als het standaard terminaltype te
	  specificeren, aangezien gebruikers gewoon VT102-emulatie op
	  hun systemen-op-afstand gebruiken.</para>

	<para>Nadat <filename>/etc/ttys</filename> gewijzigd is, kan
	  aan het proces <command>init</command> een signaal
	  <acronym>HUP</acronym> gestuurd worden om het bestand opnieuw
	  te laten lezen.  Gebruik volgende opdracht om het signaal te
	  versturen:</para>

	<screen>&prompt.root; <userinput>kill -HUP 1</userinput></screen>

	<para>Indien een systeem voor de eerste keer wordt
	  ge&iuml;nstalleerd, is het verstandig te wachten totdat een
	  modem juist ingesteld en verbonden is voordat het signaal
	  aan <command>init</command> verstuurd wordt.</para>

	<sect4>
	  <title>Vaste snelheid instellen</title>

	  <para>Voor het instellen van een vaste snelheid dient de
	    regel in <filename>ttys</filename> een vaste snelheid door
	    te geven aan <command>getty</command>.  Voor een modem met
	    een vaste poortsnelheid van 19,2&nbsp;kbps kan de regel in
	    <filename>ttys</filename> er als volgt uitzien:</para>

	  <programlisting>ttyu0   "/usr/libexec/getty std.19200"   dialup on</programlisting>

	  <para>Indien een modem op een andere gegevenssnelheid is
	    ingesteld, dient de juiste waarde voor
	    <literal>std.<replaceable>snelheid</replaceable></literal>
	    in plaats van <literal>std.19200</literal> ingesteld te
	    worden.  Gebruik een geldig type dat in
	    <filename>/etc/gettytab</filename> vermeld staat.</para>
	</sect4>

	<sect4>
	  <title>Overeenkomstige snelheid instellen</title>

	  <para>Voor het instellen van een overeenkomstige snelheid
	    dient de regel in <filename>ttys</filename> te verwijzen
	    naar regel met de juiste begin-<quote>auto-baud</quote>
	    (sic).  Indien bijvoorbeeld de boven voorgestelde regel
	    voor een modem met een overeenkomstige snelheid die begint
	    met 19,2&nbsp;kbps wordt toegevoegd (de regel in
	    <filename>gettytab</filename> die het beginpunt
	    <literal>V19200</literal>), kan de regel in
	    <filename>ttys</filename> er als volgt uitzien:</para>

	  <programlisting>ttyu0   "/usr/libexec/getty V19200"   dialup on</programlisting>
	</sect4>
      </sect3>

      <sect3>
	<title><filename>/etc/rc.d/serial</filename></title>

	<indexterm>
	  <primary>rc-bestanden</primary>

	  <secondary><filename>rc.serial</filename></secondary>
	</indexterm>

	<para>Hogesnelheidsmodems, zoals V.32, V.32bis, en V.34 modems,
	  moeten gebruik maken van hardwarematig
	  (<literal>RTS/CTS</literal>) gegevensstroombeheer.  Er kunnen
	  <command>stty</command>-opdrachten aan
	  <filename>/etc/rc.d/serial</filename> toegevoegd worden om de
	  vlag voor hardwarematig gegevensstroombeheer in de kernel van
	  &os; voor modempoorten in te stellen.</para>

	<para>Om bijvoorbeeld de <literal>termios</literal>-vlag
	  <varname>crtscts</varname> op de apparaten die de in- en
	  uitbelapparaten initialiseren op de eerste seri&euml;le poort
	  (<devicename>COM2</devicename>) in te stellen, kunnen de
	  volgende regels aan <filename>/etc/rc.d/serial</filename>
	  worden toegevoegd:</para>

	<programlisting># Seri&euml;le poort initieel instellen
stty -f /dev/ttyu1.init crtscts
stty -f /dev/cuau1.init crtscts</programlisting>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Modeminstellingen</title>

      <para>Bij gebruik van een modem waarvan de parameters permanent
	in niet-vluchtig RAM ingesteld kunnen worden, is er een
	terminalprogramma (zoals <application>Telix</application> onder
	&ms-dos; of <command>tip</command> onder &os;) nodig om
	parameters in te stellen.  Maak een verbinding met een modem met
	dezelfde communicatiesnelheid als de initi&euml;le snelheid die
	door <command>getty</command> gebruikt wordt en stel het
	niet-vluchtige RAM van een modem in zodat aan deze voorwaarden
	voldaan wordt:</para>

      <itemizedlist>
	<listitem>
	  <para><acronym>CD</acronym> geldt tijdens
	    verbindingen;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para><acronym>DTR</acronym> geldt tijdens gebruik; het
	    loslaten van DTR hangt de verbinding op en stelt het modem
	    opnieuw in;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>gegevensstroombeheer door <acronym>CTS</acronym>
	    verzonden;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>gegevensstroombeheer met <acronym>XON/XOFF</acronym>
	    uitgezet;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>gegevensstroombeheer door <acronym>RTS</acronym>
	    ontvangen;</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Stille modus (geen resultaatcodes);</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Geen opdrachtecho.</para>
	</listitem>
      </itemizedlist>

      <para>Kijk in de documentatie van een modem voor de benodigde
	opdrachten en/of instellingen van DIP-schakelaars.</para>

      <para>Om de bovenstaande parameters bijvoorbeeld op een
	&usrobotics; &sportster; 14.400 extern modem in te stellen,
	kunnen de volgende opdrachten aan het modem gegeven
	worden:</para>

      <programlisting>ATZ
AT&amp;C1;&amp;D2&amp;H1&amp;I0&amp;R2&amp;W</programlisting>

      <para>In deze fase kunnen ook andere modeminstellingen aangepast
	worden, zoals of het V.42bis en/of MNP5 compressie wordt
	gebruiken.</para>

      <para>Een &usrobotics;&sportster; 14.400 externe modem heeft ook
	enkele DIP-schakelaars die ingesteld moeten worden.  Voor
	andere modems kunnen deze instellingen wellicht als voorbeeld
	dienen:</para>

      <itemizedlist>
	<listitem>
	  <para>Schakelaar 1: UP: DTR Normal</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 2: N/A (Verbal Result Codes/Numeric Result
	    Codes)</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 3: UP: Suppress Result Codes</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 4: DOWN: Geen echo, offline
	    opdrachten</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 5: UP: Auto Answer</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 6: UP: Carrier Detect Normal</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 7: UP: Load NVRAM Defaults</para>
	</listitem>

	<listitem>
	  <para>Schakelaar 8: N/A (Smart Mode/Dumb Mode)</para>
	</listitem>
      </itemizedlist>

      <para>Schakel resultaatcodes voor alle inbelmodems uit of
	onderdruk ze om problemen te voorkomen die kunnen optreden als
	<command>getty</command> abusievelijk een prompt
	<prompt>login:</prompt> geeft aan een modem dat in
	opdrachtmodus staat en het modem de opdracht echoot of een
	resultaatcode teruggeeft.  Deze sequentie kan tot een
	uitgebreide, onnozele discussie tussen <command>getty</command>
	en het modem leiden.</para>

      <sect3>
	<title>Vaste snelheid instellen</title>

	<para>Stel voor een vaste snelheid een modem zodanig in dat die
	  een constante gegevenssnelheid naar de computer,
	  onafhankelijk van de communicatiesnelheid, behoudt.  Op een
	  &usrobotics; &sportster; 14.400 extern modem zetten de
	  volgende opdrachten de gegevenssnelheid naar de computer vast
	  op de snelheid die gebruikt werd om de opdrachten te
	  geven:</para>

	<programlisting>ATZ
AT&amp;B1&amp;W</programlisting>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Overeenkomstige snelheid instellen</title>

	<para>Stel voor een variabele snelheid een modem zodanig in dat
	  het de gegevenssnelheid van zijn seri&euml;le poort aanpast
	  aan de snelheid van een binnenkomende oproep.  Op een
	  &usrobotics; &sportster; 14.400 extern modem zetten de
	  volgende opdrachten de gegevenssnelheid van het modem, die op
	  fouten gecorrigeerd wordt, vast op de snelheid die gebruikt
	  werd om de opdrachten te geven, maar staan ze toe dat de
	  snelheid van de seri&euml;le poort varieert voor verbindingen
	  die niet op fouten gecorrigeerd worden:</para>

	<programlisting>ATZ
AT&amp;B2&amp;W</programlisting>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>De modeminstellingen controleren</title>

	<para>De meeste modems die op hoge snelheid werken, bieden
	  opdrachten om de huidige werkparameters van een modem in een
	  min of meer voor mensen leesbare vorm te bekijken.  Op het
	  &usrobotics; &sportster; 14.400 extern modem beeldt de
	  opdracht <command>ATI5</command> de instellingen af die in
	  het niet-vluchtige RAM zijn opgeslagen.  Gebruik om de
	  werkelijke werkparameters van een modem te zien (zoals
	  be&iuml;nvloed door de stand van de DIP-schakelaars van een
	  modem) de opdrachten <command>ATZ</command> gevolgd door
	  <command>ATI4</command>.</para>

	<para>Kijk in de handleiding van een modem als er met een
	  ander merk modem gewerkt wordt voor het controleren van de
	  parameters voor het instellen van dat modem.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2>
      <title>Problemen oplossen</title>

      <para>Hier volgen wat stappen die gevolgd kunnen worden om een
	inbelmodem op een systeem te controleren.</para>

      <sect3>
	<title>Een &os;-systeem controleren</title>

	<para>Verbind een modem met een &os;-systeem, start het systeem
	  op en kijk, indien het modem lampjes bevat die de toestand
	  aangeven, of de <acronym>DTR</acronym>-indicator oplicht
	  als het prompt <prompt>login:</prompt> op de systeemconsole
	  verschijnt.  Als het oplicht zou dit betekenen dat &os;
	  een <command>getty</command>-proces heeft gestart op de
	  juiste communicatiepoort en wacht op het modem om een gesprek
	  aan te nemen.</para>

	<para>Geef als de <acronym>DTR</acronym>-indicator niet
	  oplicht, na aanmelden op de console, de opdracht <command>ps
	    ax</command> om te zien of &os; probeert een
	  <command>getty</command>-proces op de juiste poort te
	  draaien.  Er dienen tussen de weergegeven processen regels
	  zoals de onderstaande te verschijnen:</para>

	<screen>  114 ??  I      0:00.10 /usr/libexec/getty V19200 ttyu0
  115 ??  I      0:00.10 /usr/libexec/getty V19200 ttyu1</screen>

	<para>Er kan ook iets als het volgende verschijnen:</para>

	<screen>  114 d0  I      0:00.10 /usr/libexec/getty V19200 ttyu0</screen>

	<para>Als het modem nog geen gesprek heeft aangenomen, betekent
	  dit dat <command>getty</command> het openen van de
	  communicatiepoort voltooid heeft.  Dit kan duiden op een
	  probleem met de bekabeling of op een verkeerd ingesteld modem
	  omdat <command>getty</command> niet in staat zou moeten zijn
	  om de communicatiepoort te openen totdat
	  <acronym>CD</acronym> (kiestoon) door het modem is
	  bevestigd.</para>

	<para>Indien er geen enkel <command>getty</command>-proces
	  verschijnt dat wacht op het openen van de gewenste poort
	  <devicename>ttyu<replaceable>N</replaceable></devicename>,
	  controleer dan de regels in <filename>/etc/ttys</filename> op
	  vergissingen.  Controleer ook het logboekbestand
	  <filename>/var/log/messages</filename> om te zien of er
	  logboekberichten van <command>init</command> of
	  <command>getty</command> met betrekking tot problemen zijn.
	  Indien er problemen zijn, controleer dan nogmaals de
	  instellingenbestanden <filename>/etc/ttys</filename> en
	  <filename>/etc/gettytab</filename>, alsook de betreffende
	  speciale apparaatbestanden <filename>/dev/ttyuN</filename>,
	  op vergissingen, ontbrekende regels of ontbrekende speciale
	  apparaatbestanden.</para>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Proberen om in te bellen</title>

	<para>Probeer in te bellen op een systeem.  Controleer of op het
	  systeem-op-afstand 8 bits, geen pariteit en 1 stopbit gebruikt
	  wordt.  Probeer, indien er niet meteen een prompt verschijnt
	  of als er rommel verschijnt, ongeveer eens per seconde op
	  <keycap>Enter</keycap> te drukken.  Probeer, indien er na een
	  tijd nog geen prompt <prompt>login:</prompt> verschijnt, een
	  <command>BREAK</command> te versturen.  Probeer, indien er een
	  modem wordt gebruikt dat op hoge snelheid werkt om te bellen,
	  opnieuw in te bellen nadat de interfacesnelheid van het
	  bellende modem is vastgezet (bijvoorbeeld via
	  <command>AT&amp;B1</command> op een &usrobotics; &sportster;
	  modem).</para>

	<para>Controleer, indien er nog steeds geen prompt
	  <prompt>login:</prompt> verschijnt, nogmaals
	  <filename>/etc/gettytab</filename> en controleer of:</para>
	<itemizedlist>
	  <listitem>
	    <para>De initi&euml;le specificatie die in
	      <filename>/etc/ttys</filename> voor de lijn staat
	      overeenkomt met een naam van een specificatie in
	      <filename>/etc/gettytab</filename>;</para>
	  </listitem>

	  <listitem>
	    <para>Elke regel <literal>nx=</literal> overeenkomt met een
	      naam van een andere specificatie in
	      <filename>gettytab</filename>;</para>
	  </listitem>

	  <listitem>
	    <para>Elke regel <literal>tc=</literal> overeenkomt met een
	      naam van een andere specificatie in
	      <filename>gettytab</filename>.</para>
	  </listitem>
	</itemizedlist>

	<para>Controleer, indien er gebeld wordt maar het modem op het
	  &os;-systeem niet reageert, of het modem ingesteld is om de
	  telefoon te beantwoorden als <acronym>DTR</acronym> bevestigd
	  is.  Controleer, indien het modem juist ingesteld lijkt te
	  zijn, of de <acronym>DTR</acronym>-lijn bevestigd is door de
	  indicatielampjes van het modem te controleren (indien die
	  aanwezig zijn).</para>

	<para>Neem een pauze en probeer het later nog eens indien alles
	  meerdere malen is geprobeerd en het nog steeds niet werkt.
	  Indien het nog steeds niet werkt, stuur dan een e-mail naar
	  de &a.questions; met een beschrijving van het modem en het
	  probleem en de mensen op de lijst zullen proberen te
	  helpen.</para>
      </sect3>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="dialout">
    <title>Uitbeldienst</title>

    <warning>
      <para>Vanaf &os; 8.0 zijn de seri&euml;le poorten
	hernoemd van
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename> en
	van
	<filename>/dev/ttyd<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>.
	&os;&nbsp;7.X gebruikers moeten de documentatie aanpassen naar
	deze wijzigingen.</para>
    </warning>

    <indexterm><primary>uitbeldienst</primary></indexterm>

    <para>De volgende tips dienen voor het maken van een verbinding met
      een andere computer per modem.  Dit is geschikt voor het opzetten
      van een terminalsessie met een gast op afstand.</para>

    <para>Dit is nuttig bij het aanmelden op een BBS.</para>

    <para>Dit soort verbinding kan extreem behulpzaam zijn om een
      bestand op het Internet te krijgen indien er problemen zijn met
      PPP.  Indien FTP ergens voor nodig is en PPP kapot is, kan de
      terminalsessie voor FTP gebruikt worden.  Vervolgens kan zmodem
      gebruikt worden om het naar de machine te verzenden.</para>

    <sect2 id="hayes-unsupported">
      <title>Een gewone Hayes-modem wordt niet ondersteund, wat
	nu?</title>

      <para>In feite is de hulppagina voor <command>tip</command>
	verouderd.  Er is al een generiek belprogramma voor Hayes
	ingebouwd.  Gebruik <literal>at=hayes</literal> in het bestand
	<filename>/etc/remote</filename>.</para>

      <para>Het stuurprogramma voor Hayes is niet slim genoeg om enkele
	geavanceerde eigenschappen van nieuwere modems te herkennen.
	Berichten als <literal>BUSY</literal> (in gesprek),
	<literal>NO DIALTONE</literal> (geen kiestoon) of
	<literal>CONNECT 115200</literal> (verbinden 115200) verwarren
	het stuurprogramma.  Schakel deze berichten uit bij gebruik van
	<command>tip</command> (door middel van
	<command>ATX0&amp;W</command>).</para>

      <para>Verder is de beltimeout voor <command>tip</command> 60
	seconden.  Het modem dient een lagere waarde te gebruiken om te
	voorkomen dat <command>tip</command> denkt dat er een probleem
	met de communicatie is.  Probeer
	<command>ATS7=45&amp;W</command>.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="direct-at">
      <title>Hoe AT-commando's ingeven?</title>

      <indexterm><primary><filename>/etc/remote</filename></primary></indexterm>

      <para>Maak een zogenaamde <quote>directe</quote> regel in het
	bestand <filename>/etc/remote</filename> aan.  Als het modem
	bijvoorbeeld aan de eerste seri&euml;le poort,
	<filename>/dev/cuau0</filename>, is gekoppeld, voeg dan de
	volgende regel toe:</para>

      <programlisting>cuau0:dv=/dev/cuau0:br#19200:pa=none</programlisting>

      <para>Gebruik voor de mogelijkheid <literal>br</literal> de
	hoogst ondersteunde snelheid van het modem in bps.  Typ hierna
	<command>tip cuau0</command> om een verbinding met het modem te
	maken.</para>

      <para>Als alternatief kan <command>cu</command> als
	<username>root</username> met het volgende commando gebruikt
	worden:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cu
	  -l<replaceable>lijn</replaceable>
	  -s<replaceable>snelheid</replaceable></userinput></screen>

      <para>De waarde <replaceable>lijn</replaceable> is de
	seri&euml;le poort (bijvoorbeeld
	<filename>/dev/cuau0</filename>) en
	<replaceable>snelheid</replaceable> is de snelheid
	(bijvoorbeeld <literal>57600</literal>).  Als alle
	AT-commando's zijn ingevoerd, voer dan <command>~.</command> in
	om het programma te verlaten.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="gt-failure">
      <title>Het teken <literal>@</literal> voor de optie pn werkt
	niet!</title>

      <para>Het teken <literal>@</literal> in de
	telefoonnummermogelijkheid vertelt <command>tip</command> om in
	<filename>/etc/phones</filename> naar een telefoonnummer te
	kijken.  Maar het teken <literal>@</literal> is ook een speciaal
	teken in specificatiebestanden als
	<filename>/etc/remote</filename>.  Gebruik een backslash om
	hieraan te ontsnappen:</para>

      <programlisting>pn=\@</programlisting>
    </sect2>

    <sect2 id="dial-command-line">
      <title>Hoe een telefoonnummer op de opdrachtregel te
	draaien?</title>

      <para>Voeg een zogenaamde <quote>generieke</quote> regel aan
	het bestand <filename>/etc/remote</filename> toe.
	Bijvoorbeeld:</para>

      <programlisting>tip115200|Bel elk telefoonnummer met 115200 bps:\
        :dv=/dev/cuau0:br#115200:at=hayes:pa=none:du:
tip57600|Bel elk telefoonnummer met 57600 bps:\
        :dv=/dev/cuau0:br#57600:at=hayes:pa=none:du:</programlisting>

      <para>Hierna zijn onder andere de volgende mogelijkheden
	beschikbaar:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>tip -115200 5551234</userinput></screen>

      <para>Indien <command>cu</command> boven <command>tip</command>
	geprefereerd wordt, dient een generieke regel voor
	<literal>cu</literal> gebruikt te worden:</para>

      <programlisting>cu115200|Gebruik cu om elk nummer met 115200bps te bellen:\
	:dv=/dev/cuau1:br#57600:at=hayes:pa=none:du:</programlisting>

      <para>Voer in:</para>

      <screen>&prompt.root; <userinput>cu 5551234 -s 115200</userinput></screen>
    </sect2>

    <sect2 id="set-bps">
      <title>Dient de bps-snelheid telkens ingevoerd te worden?</title>

      <para>Voeg een regel toe voor <literal>tip1200</literal> of
	<literal>cu1200</literal>, maar gebruik een bps-snelheid die
	geschikt is voor de br-mogelijkheid.  <command>tip</command>
	meent dat 1200&nbsp;bps een goede standaardwaarde is, hierdoor
	zoekt het naar een regel <literal>tip1200</literal>.  Uiteraard
	hoeft 1200&nbsp;bps niet gebruikt te worden.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="terminal-server">
      <title>Een aantal hosts met een terminalserver benaderen</title>

      <para>Om niet iedere keer te hoeven wachten totdat er verbinding
	is en <command>CONNECT <replaceable>host</replaceable></command>
	in te typen, kan de mogelijkheid <literal>cm</literal> van
	<command>tip</command> gebruikt worden.  Als voorbeeld bieden
	de onderstaande regels in <filename>/etc/remote</filename> de
	mogelijkheid om <command>tip pain</command> of <command>tip
	  muffin</command> in te typen om met de hosts
	<hostid>pain</hostid> of <hostid>muffin</hostid> te verbinden,
	en <command>tip deep13</command> om naar de terminalserver te
	gaan:</para>

      <programlisting>pain|pain.deep13.com|Forresters machine:\
        :cm=CONNECT pain\n:tc=deep13:
muffin|muffin.deep13.com|Franks machine:\
        :cm=CONNECT muffin\n:tc=deep13:
deep13:Gizmonics Institute terminalserver:\
        :dv=/dev/cuau2:br#38400:at=hayes:du:pa=none:pn=5551234:</programlisting>
    </sect2>

    <sect2 id="tip-multiline">
      <title>Kan tip meer dan &eacute;&eacute;n lijn voor elke site
	proberen?</title>

      <para>Dit is een vaak een probleem als een universiteit een
	handvol modemlijnen en enkele duizenden studenten heeft die ze
	proberen te gebruiken.</para>

      <para>Voeg een regel voor de universiteit toe in
	<filename>/etc/remote</filename> en gebruik
	<literal>@</literal> voor de mogelijkheid
	<literal>pn</literal>:</para>

      <programlisting>grote-universiteit:\
        :pn=\@:tc=dialout
dialout:\
        :dv=/dev/cuau3:br#9600:at=courier:du:pa=none:</programlisting>

      <para>Voeg hierna de telefoonnummers voor de universiteit toe aan
	<filename>/etc/phones</filename>:</para>

      <programlisting>grote-universiteit 5551111
grote-universiteit 5551112
grote-universiteit 5551113
grote-universiteit 5551114</programlisting>

      <para>Het commando <command>tip</command> probeert elk nummer in
	de volgorde van de lijst alvorens op te geven.  Om de pogingen
	te herhalen, kan <command>tip</command> in een while-lus
	gedraaid worden.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="multi-controlp">
      <title>Waarom moet <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>P</keycap></keycombo>
	tweemaal worden ingedrukt om <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>P</keycap></keycombo>
	&eacute;&eacute;nmaal te versturen?</title>

      <para><keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>P</keycap></keycombo>
	is het standaard <quote>forceer</quote>-karakter, dat gebruikt
	wordt om <command>tip</command> te vertellen dat het volgende
	karakter letterlijk genomen dient te worden.  Het
	forceerkarakter kan met de ontsnapping <command>~s</command>,
	wat <quote>stel een variabele in</quote> betekent, op elk ander
	karakter ingesteld worden.</para>

      <para>Typ
	<command>~sforce=<replaceable>enkel-karakter</replaceable></command>
	in gevolgd door een nieuwe regel.
	<replaceable>enkel-karakter</replaceable> is elk enkel
	karakter.  Indien <replaceable>enkel-karakter</replaceable>
	weggelaten wordt, is het forceerkarakter het nulkarakter, wat
	door middel van <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>2</keycap></keycombo>
	of <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>spatie</keycap></keycombo>
	verkregen kan worden.  Een redelijke standaardwaarde
	voor <replaceable>enkel-karakter</replaceable> is <keycombo
	  action="simul"><keycap>Shift</keycap><keycap>Ctrl</keycap><keycap>6</keycap></keycombo>,
	die slechts op enkele terminalservers gebruikt wordt.</para>

      <para>Het forceerkarakter kan op elk gewenst karakter ingesteld
	worden door het volgende op te nemen in het bestand
	<filename>&#36;HOME/.tiprc</filename>:</para>

      <programlisting>force=<replaceable>enkel-karakter</replaceable></programlisting>
    </sect2>

    <sect2 id="uppercase">
      <title>Alle ingevoerde tekst staat opeens in hoofdletters?</title>

      <para>Waarschijnlijk is <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>A</keycap></keycombo>
	ingedrukt, het <quote>raisechar</quote> van
	<command>tip</command>, dat speciaal voor mensen met een
	kapotte caps-lock toets is ontworpen.  Gebruik
	<command>~s</command> zoals boven is aangegeven en stel de
	variabele <literal>raisechar</literal> op iets redelijks in.
	Het kan zelfs op hetzelfde als het forceerkarakter worden
	ingesteld, indien het onwaarschijnlijk is dat een van deze
	mogelijkheden ooit gebruikt wordt.</para>

      <para>Hier volgt een voorbeeld voor het bestand
	<filename>.tiprc</filename> dat perfect is voor gebruikers van
	<application>Emacs</application> die <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>2</keycap></keycombo>
	en <keycombo
	  action="simul"><keycap>Ctrl</keycap><keycap>A</keycap></keycombo>
	vaak moeten gebruiken:</para>

      <programlisting>force=^^
raisechar=^^</programlisting>

      <para>De <literal>^^</literal> is <keycombo
	  action="simul"><keycap>Shift</keycap><keycap>Ctrl</keycap><keycap>6</keycap></keycombo>.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="tip-filetransfer">
      <title>Hoe kan met <command>tip</command> bestanden worden
	verstuurd?</title>

      <para>In de communicatie met een ander &unix;-systeem kunnen
	bestanden verzonden en ontvangen worden met de commando's
	<command>~p</command> (put) en <command>~t</command> (take).
	Deze commando's draaien <command>cat</command> en
	<command>echo</command> op een systeem op afstand om bestanden
	aan te nemen en te verzenden.  De syntaxis is:</para>

      <cmdsynopsis>
	<command>~p</command>

	<arg choice="plain">lokaal-bestand</arg>

	<arg choice="opt">bestand-op-afstand</arg>
      </cmdsynopsis>

      <cmdsynopsis>
	<command>~t</command>

	<arg choice="plain">bestand-op-afstand</arg>

	<arg choice="opt">lokaal-bestand</arg>
      </cmdsynopsis>

      <para>Er wordt niet op fouten gecontroleerd, het is dus
	verstandig om een ander protocol te gebruiken, zoals
	zmodem.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="zmodem-tip">
      <title>Hoe kan zmodem samen met <command>tip</command>
	draaien?</title>

      <para>Start om bestanden te ontvangen het verstuurprogramma aan
	de andere kant.  Typ daarna <command>~C rz</command> om ze
	lokaal te ontvangen.</para>

      <para>Start om bestanden te versturen het ontvangprogramma aan de
	andere kant.  Typ daarna <command>~C sz
	  <replaceable>bestanden</replaceable></command> om ze naar het
	systeem aan de andere kant te versturen.</para>
    </sect2>
  </sect1>

  <sect1 id="serialconsole-setup">
    <sect1info>
      <authorgroup>
	<author>
	  <firstname>Kazutaka</firstname>
	  <surname>YOKOTA</surname>
	  <contrib>Bijgedragen door </contrib>
	</author>
      </authorgroup>
      <authorgroup>
	<author>
	  <firstname>Bill</firstname>
	  <surname>Paul</surname>
	  <contrib>Gebaseerd op een document van </contrib>
	</author>
      </authorgroup>
    </sect1info>

    <title>Seri&euml;le console opzetten</title>

    <warning>
      <para>Vanaf &os; 8.0 zijn de seri&euml;le poorten
	hernoemd van
	<filename>/dev/cuad<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/cuau<replaceable>N</replaceable></filename> en
	van
	<filename>/dev/ttyd<replaceable>N</replaceable></filename> naar
	<filename>/dev/ttyu<replaceable>N</replaceable></filename>.
	&os;&nbsp;7.X gebruikers moeten de documentatie aanpassen naar
	deze wijzigingen.</para>
    </warning>

    <indexterm><primary>seri&euml;le console</primary></indexterm>

    <sect2 id="serialconsole-intro">
      <title>Inleiding</title>

      <para>&os; biedt de mogelijkheid om op een systeem op te starten
	met slechts een domme terminal en een seri&euml;le poort als
	console.  Dit soort opstellingen is handig voor twee soorten
	mensen:  voor systeembeheerders die &os; willen installeren op
	machines die geen toetsenbord of beeldscherm hebben en voor
	ontwikkelaars die de kernel of apparaatstuurprogramma's willen
	debuggen.</para>

      <para>Zoals beschreven in <xref linkend="boot">, gebruikt &os;
	drie fasen voor het opstarten.  De eerste twee fasen bevinden
	zich in de code van het opstartblok dat zich aan het begin van
	de opstartslice van &os; op de opstartschijf bevindt.  Het
	opstartblok laadt vervolgens de opstartlader
	(<filename>/boot/loader</filename>) en draait als de code van
	de derde fase.</para>

      <para>Om de seri&euml;le console gereed te maken moeten de code
	in het opstartblok, de code van de opstartlader en de kernel
	worden ingesteld.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-howto-fast">
      <title>De seri&euml;le console instellen, korte versie</title>

      <para>Deze sectie neemt aan dat de standaard opstelling wordt
	gebruikt en dat een kort overzicht voor het opzetten van de
	seri&euml;le console gewenst is.</para>

      <procedure>
	<step>
	  <para>Verbind de seri&euml;le kabel met
	    <devicename>COM1</devicename> en de leidende
	    terminal;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Om alle opstartmeldingen op de seri&euml;le console te
	    zien, dient het volgende commando als supergebruiker
	    uitgevoerd te worden:</para>

	  <screen>&prompt.root; echo 'console="comconsole"' &gt;&gt; /boot/loader.conf</screen>
	</step>

	<step>
	  <para>Bewerk <filename>/etc/ttys</filename> en wijzig
	    <literal>off</literal> in <literal>on</literal> en
	    <literal>dialup</literal> in <literal>vt100</literal> voor
	    de regel <devicename>ttyu0</devicename>.  Indien dit niet
	    gebeurt is er geen wachtwoord nodig om met de seri&euml;le
	    console te verbinden, wat tot een mogelijk beveiligingslek
	    leidt;</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Start het systeem opnieuw op om te zien of de
	    veranderingen effect hebben.</para>
	</step>
      </procedure>

      <para>Indien een andere instelling nodig is, is er een
	diepgaandere uitleg over instellingen beschikbaar in
	<xref linkend="serialconsole-howto">.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-howto">
      <title>De seri&euml;le console instellen</title>

      <procedure>
	<step>
	  <para>Bereid een seri&euml;le kabel voor.</para>

	  <indexterm><primary>nulmodem-kabel</primary></indexterm>

	  <para>Benodigd zijn een nulmodem-kabel &ograve;f een
	    standaard seri&euml;le kabel samen met een
	    nulmodem-adapter.  Zie <xref
	      linkend="serial-cables-ports"> voor een beschrijving
	    van seri&euml;le kabels.</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Ontkoppel het toetsenbord.</para>

	  <para>De meeste PC-systemen zoeken naar het toetsenbord
	    tijdens de Power-On Self-Test (POST) en geven een
	    foutmelding als het toetsenbord niet is gevonden.  Sommige
	    systemen klagen luid over het ontbreken van een toetsenbord
	    en gaan niet verder met opstarten totdat het is
	    aangesloten.</para>

	  <para>Indien de computer klaagt over de fout, maar desondanks
	    opstart, is het niet nodig iets speciaals te doen.  Sommige
	    machines waarop Phoenix BIOS is ge&iuml;nstalleerd melden
	    enkel <errorname>Toetsenbord faalde</errorname> en gaan
	    normaal door met opstarten.</para>

	  <para>Indien de machine weigert zonder toetsenbord op te
	    starten dient het BIOS ingesteld te worden zodat het deze
	    fout negeert (als het dit kan).  Raadpleeg het handboek van
	    het moederbord voor verdere aanwijzingen.</para>

	  <tip>
	    <para>Stel het toetsenbord in op <quote>Niet
		ge&iuml;nstalleerd</quote> in de BIOS-instellingen.  Het
	      is dan nog steeds mogelijk om het toetsenbord te
	      gebruiken.  Dit zorgt er alleen voor dat het BIOS niet
	      naar een toetsenbord zoekt tijdens het aanzetten.  Het
	      BIOS dient niet te klagen als het toetsenbord ontbreekt.
	      Het is mogelijk om het toetsenbord aangesloten te laten,
	      zelfs als deze vlag is ingesteld op <quote>Niet
		ge&iuml;nstalleerd</quote> en het toetsenbord werkt nog
	      steeds.  Kijk, als de bovenstaande optie niet in het BIOS
	      aanwezig is, naar een optie <quote>Halt on Error</quote>.
	      Het instellen van deze optie op <quote>All but
		keyboard</quote> of zelfs op <quote>No Errors</quote>
	      zal hetzelfde effect hebben.</para>
	  </tip>

	  <note>
	    <para>Als een systeem een &ps2;-muis heeft, is het goed
	      mogelijk dat naast het toetsenbord ook de muis
	      losgekoppeld moet worden.  Dit komt doordat &ps2;-muizen
	      wat hardware met het toetsenbord delen.  Als de muis
	      aangesloten blijft, kan het zoeken naar het toetsenbord
	      als resultaat hebben dat het toetsenbord er nog steeds
	      is.  Een Gateway 2000 Pentium 90&nbsp;MHz systeem met een
	      AMI BIOS schijnt zich op deze manier te gedragen.  Over
	      het algemeen is dit geen probleem aangezien een muis
	      zonder toetsenbord sowieso weinig nut heeft.</para>
	  </note>
	</step>

	<step>
	  <para>Sluit een domme terminal aan op
	    <devicename>COM1</devicename>
	    (<devicename>sio0</devicename>).</para>

	  <para>Indien er geen domme terminal aanwezig is, kan een oude
	    PC met een modemprogramma of de seri&euml;le poort van een
	    andere &unix; machine gebruikt worden.  Indien er geen
	    <devicename>COM1</devicename>
	    (<devicename>sio0</devicename>) aanwezig is dient deze
	    geregeld te worden.  Op dit moment is er geen manier om een
	    andere poort dan <devicename>COM1</devicename> voor de
	    opstartblokken te selecteren, afgezien van deze opnieuw te
	    compileren.  Indien <devicename>COM1</devicename> al voor
	    een ander apparaat gebruikt wordt, verwijder dat apparaat
	    dan tijdelijk en installeer een nieuw opstartblok en een
	    nieuwe kernel zodra &os; werkt.  Er wordt aangenomen dat
	    <devicename>COM1</devicename> sowieso beschikbaar is op een
	    bestands-/reken-/terminalserver.  Als
	    <devicename>COM1</devicename> &egrave;cht voor iets anders
	    nodig is (en het niet mogelijk is om dat op
	    <devicename>COM2</devicename>
	    (<devicename>sio1</devicename>) over te zetten), is het
	    sowieso al onverstandig om hiermee bezig te zijn.)</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Controleer of het instellingenbestand van de kernel de
	    juiste vlaggen ingesteld heeft voor
	    <devicename>COM1</devicename>
	    (<devicename>sio0</devicename>).</para>

	  <para>Relevante vlaggen zijn:</para>

	  <variablelist>
	    <varlistentry>
	      <term><literal>0x10</literal></term>

	      <listitem>
		<para>Zet console-ondersteuning voor deze eenheid aan.
		  De andere consolevlaggen worden genegeerd tenzij deze
		  is aangezet.  Momenteel kan ten hoogste
		  &eacute;&eacute;n eenheid console-ondersteuning
		  hebben.  De eerste (in de volgorde van het
		  instellingenbestand) waarvan deze vlag is aangezet
		  heeft de voorkeur.  Deze optie zelf maakt de
		  seri&euml;le poort geen console.  Stel de volgende
		  vlag in of gebruik de onderstaande optie
		  <option>-h</option> samen met deze vlag.</para>
	      </listitem>
	    </varlistentry>

	    <varlistentry>
	      <term><literal>0x20</literal></term>

	      <listitem>
		<para>Dwingt deze eenheid om de console te zijn (tenzij
		  er een andere console met hogere prioriteit is),
		  ongeacht de onderstaande optie <option>-h</option>.
		  De vlag <literal>0x20</literal> dient samen met de
		  vlag <option>0x10</option> gebruikt te worden.</para>
	      </listitem>
	    </varlistentry>

	    <varlistentry>
	      <term><literal>0x40</literal></term>

	      <listitem>
		<para>Reserveert deze eenheid (in samenwerking met
		  <literal>0x10</literal>) en maakt de eenheid
		  ontoegankelijk voor normale toegang.  Deze vlag dient
		  niet aangezet te worden op de seri&euml;le poort van
		  de eenheid die als seri&euml;le console gebruikt gaat
		  worden.  De enige functie van deze vlag is de eenheid
		  voor het debuggen van de kernel op afstand aan te
		  merken.  Zie het <ulink
		    url="&url.books.developers-handbook;/index.html">Ontwikkelaarshandboek</ulink>
		  voor meer informatie over debuggen op afstand.</para>
	      </listitem>
	    </varlistentry>
	  </variablelist>

	  <para>Voorbeeld:</para>

	  <programlisting>device sio0 at isa? port IO_COM1 flags 0x10 irq 4</programlisting>

	  <para>Zie de hulppagina &man.sio.4; voor meer details.</para>

	  <para>Indien de vlaggen niet waren ingesteld, dient
	    UserConfig gedraaid te worden (op een andere console) of de
	    kernel opnieuw gecompileerd te worden.</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Maak <filename>boot.config</filename> aan in de
	    hoofdmap van de partitie <literal>a</literal> van de
	    opstartschijf.</para>

	  <para>Dit bestand instrueert de code op het opstartblok hoe
	    het systeem opgestart dient te worden.  Om de seri&euml;le
	    console te activeren, zijn &eacute;&eacute;n of meer van de
	    volgende opties nodig.  Indien meerdere opties gewenst
	    zijn, dienen ze allemaal op dezelfde regel te staan:</para>

	  <variablelist>
	    <varlistentry>
	      <term><option>-h</option></term>

	      <listitem>
		<para>Wisselt tussen de interne en de seri&euml;le
		  console.  Indien bijvoorbeeld vanaf de interne
		  (video)console opgestart wordt, kan
		  <option>-h</option> gebruikt worden om het
		  console-apparaat van de opstartlader en de kernel om
		  te leiden naar de seri&euml;le console.  Indien vanaf
		  de seri&euml;le poort opgestart wordt, kan
		  <option>-h</option> gebruikt worden om de
		  opstartlader en de kernel het videoscherm als console
		  te laten gebruiken.</para>
	      </listitem>
	    </varlistentry>

	    <varlistentry>
	      <term><option>-D</option></term>

	      <listitem>
		<para>Wisselt tussen opstellingen met een enkele en een
		  dubbele console.  In opstellingen met een enkele
		  console is de console &ograve;fwel de interne console
		  (videoscherm) &ograve;fwel de seri&euml;le poort,
		  afhankelijk van bovenstaande optie
		  <option>-h</option>.  In opstellingen met een dubbele
		  console worden zowel het videoscherm als de
		  seri&euml;le poort tegelijkertijd console, ongeacht
		  de toestand van de optie <option>-h</option>.  De
		  opstelling met een dubbele console heeft alleen
		  effect als het opstartblok draait.  Zodra de
		  opstartlader het overneemt, wordt de console die met
		  de optie <option>-h</option> gespecificeerd is de
		  enige console.</para>
	      </listitem>
	    </varlistentry>

	    <varlistentry>
	      <term><option>-P</option></term>

	      <listitem>
		<para>Zorgt ervoor dat het opstartblok naar het
		  toetsenbord zoekt.  Als er geen toetsenbord wordt
		  gevonden, worden de opties <option>-D</option> en
		  <option>-h</option> automatisch ingesteld.</para>

		<note>
		  <para>Vanwege ruimtebeperkingen in de huidige versie
		    van het opstartblok, is de optie
		    <option>-P</option> alleen in staat om uitgebreide
		    toetsenborden te detecteren.  Toetsenborden met
		    minder dan 101 toetsen (en zonder de toetsen F11 en
		    F12) worden mogelijk niet gedetecteerd.
		    Toetsenborden op sommige laptops worden vanwege
		    deze beperking mogelijk niet correct gevonden.
		    Indien dit het geval is met een systeem, vermijd
		    dan de optie <option>-P</option>.  Helaas is er
		    geen mogelijkheid om dit probleem te
		    omzeilen.</para>
		</note>
	      </listitem>
	    </varlistentry>
	  </variablelist>

	  <para>Gebruik om de console automatisch te selecteren
	    &ograve;fwel de optie <option>-P</option> &ograve;fwel de
	    optie <option>-h</option> om de seri&euml;le console te
	    activeren.</para>

	  <para>De andere opties beschreven in &man.boot.8; kunnen ook
	    gebruikt worden.</para>

	  <para>De opties, behalve <option>-P</option>, worden aan de
	    opstartlader (<filename>/boot/loader</filename>
	    doorgegeven.  De opstartlader bepaalt of de interne
	    videopoort of de seri&euml;le poort de console wordt door
	    enkel naar de toestand van de optie <option>-h</option> te
	    kijken.  Dit betekent dat als de optie <option>-D</option>,
	    maar niet de optie <option>-h</option> in
	    <filename>/boot.config</filename> gespecificeerd wordt, de
	    seri&euml;le poort alleen tijdens het opstartblok als
	    console gebruikt kan worden, de opstartlader gebruikt het
	    interne videoscherm als console.</para>
	</step>

	<step>
	  <para>Start de machine op.</para>

	  <para>Als &os; gestart wordt, tonen de opstartblokken de
	    inhoud van <filename>/boot.config</filename> op de
	    console.  Bijvoorbeeld:</para>

	  <screen>/boot.config: -P
Keyboard: no</screen>

	  <para>De tweede regel verschijnt alleen als
	    <option>-P</option> in <filename>/boot.config</filename>
	    staat en aangegeven wordt of het toetsenbord aanwezig of
	    afwezig is.  Deze berichten gaan of naar de seri&euml;le of
	    interne console of naar beide, afhankelijk van de optie in
	    <filename>/boot.config</filename>.</para>

	  <informaltable frame="none" pgwide="1">
	    <tgroup cols="2">
	      <thead>
		<row>
		  <entry>Opties</entry>

		  <entry>Bericht gaat naar</entry>
		</row>
	      </thead>

	      <tbody>
		<row>
		  <entry>geen</entry>

		  <entry>interne console</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry><option>-h</option></entry>

		  <entry>seri&euml;le console</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry><option>-D</option></entry>

		  <entry>seri&euml;le en interne consoles</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry><option>-Dh</option></entry>

		  <entry>seri&euml;le en interne consoles</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry><option>-P</option>, toetsenbord aanwezig</entry>

		  <entry>interne console</entry>
		</row>

		<row>
		  <entry><option>-P</option>, toetsenbord afwezig</entry>

		  <entry>seri&euml;le console</entry>
		</row>
	      </tbody>
	    </tgroup>
	  </informaltable>

	  <para>Na de bovenstaande berichten is er een korte pauze
	    voordat de opstartblokken doorgaan met het laden van de
	    opstartlader en voordat er verdere berichten op de console
	    worden afgebeeld.  Normaalgesproken hoeven de
	    opstartblokken niet onderbroken te worden, maar het kan
	    gedaan worden om er zeker van te zijn dat alles goed is
	    ingesteld.</para>

	  <para>Om het opstartproces te onderbreken, kan op elke andere
	    toets dan <keycap>Enter</keycap> gedrukt worden.  De
	    opstartblokken vragen dan om verdere actie.  Er verschijnt
	    iets als het volgende:</para>

	  <screen>&gt;&gt; FreeBSD/i386 BOOT
Default: 0:ad(0,a)/boot/loader
boot:</screen>

	  <para>Controleer of de bovenstaande boodschap naar de
	    seri&euml;le of interne console of beide gaat, naar gelang
	    de opties in <filename>/boot.config</filename>.  Indien de
	    boodschap op de juiste console verschijnt kan op
	    <keycap>Enter</keycap> gedrukt worden om het opstartproces
	    voort te zetten.</para>

	  <para>Als de seri&euml;le console gewenst is maar de prompt
	    niet op de seri&euml;le terminal verschijnt, is er iets mis
	    met de instellingen.  Voer in de tussentijd
	    <option>-h</option> in en druk op <keycap>Enter</keycap> of
	    <keycap>Return</keycap> (indien mogelijk) om aan het
	    opstartblok (en vervolgens de opstartlader en de kernel) te
	    vertellen dat de seri&euml;le poort console moet worden.
	    Controleer als het systeem draait wat er verkeerd
	    ging.</para>
	</step>
      </procedure>

      <para>Nadat de opstartlader is geladen en het derde stadium van
	het opstartproces bereikt is, kan er nog steeds gewisseld
	worden tussen de interne console en de seri&euml;le console
	door de juiste omgevingsvariabelen in de opstartlader in te
	stellen.  Zie <xref linkend="serialconsole-loader">.</para>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-summary">
      <title>Samenvatting</title>

      <para>Hieronder volgt een samenvatting van de verschillende
	instellingen die in deze sectie en de uiteindelijk gekozen
	console beschreven zijn.</para>

      <sect3>
	<title>Geval 1: vlaggen ingesteld op 0x10 voor
	  <devicename>sio</devicename></title>

	<programlisting>device sio0 at isa? port IO_COM1 flags 0x10 irq 4</programlisting>

	<informaltable frame="none" pgwide="1">
	  <tgroup cols="4">
	    <thead>
	      <row>
		<entry align="left">Opties in /boot.config</entry>

		<entry align="left">Console tijdens de opstartblokken</entry>

		<entry align="left">Console tijdens de opstartlader</entry>

		<entry align="left">Console in kernel</entry>
	      </row>
	    </thead>

	    <tbody>
	      <row>
		<entry>niets</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-h</option></entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-D</option></entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-Dh</option></entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-P</option>, toetsenbord aanwezig</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-P</option>, toetsenbord afwezig</entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>
	    </tbody>
	  </tgroup>
	</informaltable>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Geval 2: vlaggen ingesteld op 0x30 voor
	  <devicename>sio</devicename></title>

	<programlisting>device sio0 at isa? port IO_COM1 flags 0x30 irq 4</programlisting>

	<informaltable frame="none" pgwide="1">
	  <tgroup cols="4">
	    <thead>
	      <row>
		<entry>Opties in /boot.config</entry>

		<entry>Console tijdens de opstartblokken</entry>

		<entry>Console tijdens de opstartlader</entry>

		<entry>Console in kernel</entry>
	      </row>
	    </thead>

	    <tbody>
	      <row>
		<entry>niets</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-h</option></entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-D</option></entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-Dh</option></entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-P</option>, toetsenbord aanwezig</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>intern</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>

	      <row>
		<entry><option>-P</option>, toetsenbord afwezig</entry>

		<entry>serieel en intern</entry>

		<entry>serieel</entry>

		<entry>serieel</entry>
	      </row>
	    </tbody>
	  </tgroup>
	</informaltable>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-tips">
      <title>Tips voor de seri&euml;le console</title>

      <sect3>
	<title>Een hogere snelheid voor de seri&euml;le poort
	  instellen</title>

	<para>Standaard zijn de instellingen van de seri&euml;le poort:
	  9600 baud, 8 bits, geen pariteit, en 1 stopbit.  Indien het
	  wenselijk is om de snelheid te veranderen, zijn de volgened
	  opties beschikbaar:</para>

	<itemizedlist>
	  <listitem>
	    <para>Hercompileer de opstart blokken met
	      <makevar>BOOT_COMCONSOLE_SPEED</makevar> ingesteld op de
	      nieuwe console snelheid.  Zie <xref linkend="serialconsole-com2">
	      voor gedetailleerde instructies over het bouwen en
	      installeren van nieuwe opstartblokken.</para>

	    <para>Als de seri&euml;le poort anders is gespecificeerd dan
	      met <option>-h</option> bij het opstarten, of als de
	      seri&euml;le console die gebruikt wordt door de kernel
	      anders is dan die gebruikt wordt door de opstart blokken,
	      dan moet de volgende optie aan het kernel instellingen
	      bestand worden toegevoegd en moet de kernel opnieuw
	      gecompileerd worden:</para>

	    <programlisting>options CONSPEED=19200</programlisting>
	  </listitem>

	  <listitem>
	    <para>Gebruik de <option>-S</option> opstartoptie van de
	      kernel.  De optie <option>-S</option> kan worden
	      toegevoegd aan het bestand
	      <filename>/boot.config</filename>.  Zie de handleiding
	      &man.boot.8; voor een beschrijving over hoe opties kunnen
	      worden toegevoegd aan <filename>/boot.conf</filename>, en
	      welke opties ondersteund worden.</para>
	  </listitem>

	  <listitem>
	    <para>Zet de <varname>comconsole_speed</varname> optie in
	      het <filename>/boot/loader.conf</filename> bestand.</para>

	    <para>Deze optie is ervan afhankelijk dat de
	      <varname>console</varname>, <varname>boot_serial</varname>
	      en <varname>boot_multicons</varname> ingesteld staan in
	      <filename>/boot/loader.conf</filename>.  Een voorbeeld
	      van hoe <varname>comconsole_speed</varname> gebruikt kan
	      worden om de console snelheid aan te passen:</para>

	    <programlisting>boot_multicons="YES"
boot_serial="YES"
console_speed="115200"
console="comconsole,vidconsole"</programlisting>
	  </listitem>
	</itemizedlist>
      </sect3>

      <sect3 id="serialconsole-com2">
	<title>Een andere seri&euml;le poort dan
	  <devicename>sio0</devicename> voor de console
	  gebruiken</title>

	<para>Het gebruik van een andere poort dan
	  <devicename>sio</devicename> vergt wat hercompileren.  Indien
	  het gewenst is om een andere seri&euml;le poort te gebruiken,
	  hercompileer dan de opstartblokken, de opstartlader en de
	  kernel als volgt:</para>

	<procedure>
	  <step>
	    <para>De broncode van de kernel moet beschikbaar zijn.
	      Zie <xref linkend="updating-upgrading">;</para>
	  </step>

	  <step>
	    <para>Bewerk <filename>/etc/make.conf</filename> en stel
	      <literal>BOOT_COMCONSOLE_PORT</literal> in op het adres
	      van de te gebruiken poort (0x3F8, 0x2F8, 0x3E8 of 0x2E8).
	      Alleen <devicename>sio0</devicename> tot en met
	      <devicename>sio3</devicename>
	      (<devicename>COM1</devicename> tot en met
	      <devicename>COM4</devicename>) zijn te gebruiken.
	      Seri&euml;le kaarten met meerdere poorten werken niet.
	      Interrupts instellen is niet nodig;</para>
	  </step>

	  <step>
	    <para>Maak een aangepast kernelinstellingenbestand aan en
	      voeg de juiste vlaggen toe voor de te gebruiken
	      seri&euml;le poort.  Als bijvoorbeeld
	       <devicename>sio1</devicename>
	      (<devicename>COM2</devicename>) de console moet
	      worden:</para>

	    <programlisting>device sio1 at isa? port IO_COM2 flags 0x10 irq 3</programlisting>

	    <para>Alternatief:</para>

	    <programlisting>device sio1 at isa? port IO_COM2 flags 0x30 irq 3</programlisting>

	    <para>Stel de consolevlaggen voor de andere seri&euml;le
	      poorten niet in;</para>
	  </step>

	  <step>
	    <para>Hercompileer en installeer de opstartblokken en de
	      opstartlader:</para>

	    <screen>&prompt.root; <userinput>cd /sys/boot</userinput>
&prompt.root; <userinput>make clean</userinput>
&prompt.root; <userinput>make</userinput>
&prompt.root; <userinput>make install</userinput></screen>
	  </step>

	  <step>
	    <para>Herbouw en installeer de kernel;</para>
	  </step>

	  <step>
	    <para>Schrijf de opstartblokken met &man.disklabel.8; naar
	      de opstartschijf en start met de nieuwe kernel op.</para>
	  </step>
	</procedure>
      </sect3>

      <sect3 id="serialconsole-ddb">
	<title>De debugger DDB gebruiken via de seri&euml;le
	  verbinding</title>

	<para>Als het wenselijk is om vanuit de seri&euml;le console in
	  de kerneldebugger te vallen - nuttig voor diagnose op
	  afstand, maar ook gevaarlijk indien een onbedoelde BREAK op
	  de seri&euml;le poort wordt gegenereerd! - compileer de
	  kernel dan met de volgende opties:</para>

	<programlisting>options BREAK_TO_DEBUGGER
options DDB</programlisting>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Een aanmeldprompt op de seri&euml;le console
	  krijgen</title>

	<para>Hoewel dit niet nodig is, kan het gewenst zijn om een
	  <emphasis>aanmeld</emphasis>prompt over de seri&euml;le lijn
	  te krijgen, nu het mogelijk is om opstartboodschappen te zien
	  en de kerneldebugsessie door de seri&euml;le console betreden
	  kan worden.  Hier volgt hoe het te doen.</para>

	<para>Open het bestand <filename>/etc/ttys</filename> met een
	  tekstverwerker en zoek de volgende regels:</para>

	<programlisting>ttyu0 "/usr/libexec/getty std.9600" unknown off secure
ttyu1 "/usr/libexec/getty std.9600" unknown off secure
ttyu2 "/usr/libexec/getty std.9600" unknown off secure
ttyu3 "/usr/libexec/getty std.9600" unknown off secure</programlisting>

	<para><devicename>ttyu0</devicename> tot en met
	  <devicename>ttyu3</devicename> komen overeen met
	  <devicename>COM1</devicename> tot en met
	  <devicename>COM4</devicename>.  Wijzig <literal>off</literal>
	  in <literal>on</literal> voor de gewenste poort.  Als de
	  snelheid van de seri&euml;le poort is gewijzigd, wijzig dan
	  <literal>std.9600</literal> zodat het met de huidige
	  instelling overeenkomt, bijvoorbeeld
	  <literal>std.19200</literal>.</para>

	<para>Het kan ook wenselijk zijn om het terminaltype te
	  wijzigen van <literal>unknown</literal> naar het eigenlijke
	  type van de seri&euml;le terminal.</para>

	<para>Voer <literal>kill -HUP 1</literal> uit na het wijzigen
	  van het bestand om de wijzigingen actief te maken.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-loader">
      <title>De console vanuit de opstartlader veranderen</title>

      <para>De vorige secties beschreven hoe de seri&euml;le console
	ingesteld kan worden door het instellen van het opstartblok.
	Deze sectie toont dat het mogelijk is om de console te
	specificeren door het invoeren van enkele opdrachten en
	omgevingsvariabelen in de opstartlader.  Aangezien de
	opstartlader tijdens het derde stadium van het opstartproces
	wordt geactiveerd, na het opstartblok, overheersen de
	instellingen in de opstartlader de instellingen in het
	opstartblok.</para>

      <sect3>
	<title>De seri&euml;le console instellen</title>

	<para>Het is mogelijk om de opstartlader en de kernel gebruik te
	  laten maken van de seri&euml;le console door slechts
	  &eacute;&eacute;n regel naar
	  <filename>/boot/loader.conf</filename> te schrijven:</para>

	<programlisting>console="comconsole"</programlisting>

	<para>Dit heeft effect ongeacht de instellingen in het
	  opstartblok die in de vorige sectie zijn besproken.</para>

	<para>Het is verstandig om bovenstaande regel de eerste regel
	  van <filename>/boot/loader.conf</filename> te maken om de
	  opstartboodschappen zo vroeg mogelijk op de seri&euml;le
	  console te kunnen zien.</para>

	<para>Evenzo kan de interne videoconsole worden gespecificeerd
	  met:</para>

	<programlisting>console="vidconsole"</programlisting>

	<para>Indien de omgevingsvariabele <envar>console</envar> van
	  de opstartlader niet ingesteld wordt, gebruikt de
	  opstartlader, en vervolgens de kernel, de console die door de
	  optie <option>-h</option> in het opstartblok wordt
	  aangegeven.</para>

	<para>De console kan worden gespecificeerd in
	  <filename>/boot/looader.conf.local</filename> of in
	  <filename>/boot/loader.conf</filename>.</para>

	<para>Zie &man.loader.conf.5; voor meer informatie.</para>

	<note>
	  <para>Momenteel heeft de opstartlader een optie die gelijk is
	    aan de optie <option>-P</option> van het opstartblok en is
	    er geen voorziening om automatisch de interne console en de
	    seri&euml;le console te selecteren afhankelijk van de
	    aanwezigheid van een toetsenbord.</para>
	</note>
      </sect3>

      <sect3>
	<title>Een andere seri&euml;le poort dan
	  <devicename>sio</devicename> voor de console
	  gebruiken</title>

	<para>Compileer de opstartlader opnieuw om een andere
	  seri&euml;le poort dan <devicename>sio</devicename> voor de
	  seri&euml;le console te gebruiken.  Volg de procedure zoals
	  beschreven in <xref linkend="serialconsole-com2">.</para>
      </sect3>
    </sect2>

    <sect2 id="serialconsole-caveats">
      <title>Valkuilen</title>

      <para>De doelstelling van dit stuk is beheerders in staat te
	stellen om toegewijde servers te installeren die geen grafische
	hardware of aangesloten toetsenborden nodig hebben.  Hoewel de
	meeste systemen zonder toetsenbord opstarten, zijn er helaas
	aardig wat die niet zonder een grafische adapter opstarten.
	Machines met een AMI BIOS kunnen ingesteld worden om zonder
	grafische adapter op te starten door de instelling
	<quote>graphics adapter</quote> in de CMOS-instellingen te
	wijzigen in <quote>Not installed</quote>.</para>

      <para>De meeste systemen ondersteunen deze optie echter niet en
	weigeren om zonder weergavehardware op te starten.  Voor deze
	machines is het nodig om een of andere grafische kaart in een
	systeem te laten (zelfs al is het een aftandse monochrome
	kaart) hoewel het niet nodig is om een beeldscherm aan te
	sluiten.  Ook kan geprobeerd worden om een AMI BIOS te
	installeren.</para>
    </sect2>
  </sect1>
</chapter>

<!--
     Local Variables:
     mode: sgml
     sgml-declaration: "../chapter.decl"
     sgml-indent-data: t
     sgml-omittag: nil
     sgml-always-quote-attributes: t
     sgml-parent-document: ("../book.sgml" "part" "chapter")
     End:
-->